(HNMCT) – Trước sức ép của phát triển và hội nhập, Mường mọp từng bước thay đổi và có nguy cơ mai một. Năm 2020, Mo Mường được Thủ tướng Chính phủ lựa chọn là Di sản văn hóa phi vật thể cần được xây dựng hồ sơ quốc gia trình UNESCO đăng ký là Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.
Tham gia quá trình xây dựng hồ sơ, ngoài đơn vị tư vấn, thực hiện là Viện Âm nhạc (Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam) còn có các nghệ sĩ, nhà nghiên cứu và đại diện các cơ quan quản lý nhà nước của cả nước. các địa phương.
Hà Nội Cuối tuần, một số ý kiến của đại diện các bên liên quan được ghi nhận để làm rõ vấn đề này.
Ông Trần Hải Đăng, Phó Viện trưởng Viện Âm nhạc (Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam):
Di sản Mường Mô là một loại hình hoàn toàn khác
Việc đi thực tế, khảo sát di sản mo Mường của cán bộ Viện Âm nhạc gặp rất nhiều khó khăn. Ngay khi chúng tôi bắt đầu triển khai dự án (đầu năm 2020) cũng là lúc dịch Covid-19 bắt đầu bùng phát, việc đi lại, tiếp xúc không hề dễ dàng. Khó khăn hơn nữa, đối tượng di sản của hồ sơ Mo Mường trình UNESCO chính là mo trong nghi lễ tang ma, cần tập trung đông người. Dân tộc Mường có ý thức cộng đồng cao nên khi ai qua đời, cả bản sẽ quây quần bên gia đình đó để lo hậu sự và tham gia các nghi lễ, trong khi các quy định về phòng chống dịch bệnh vẫn đang được áp dụng. sử dụng.
Bên cạnh đó, việc xây dựng hồ sơ dàn trải trên 7 tỉnh, thành phố nên mất nhiều thời gian. Đặc biệt, chúng tôi luôn ở thế bị động khi phải chờ người qua đời rồi mới được ghi chép theo yêu cầu khắt khe của hồ sơ khoa học. Di sản Mường Mô hoàn toàn khác với những di sản trước đây mà Viện Âm nhạc đã thực hiện như hát then, quan họ Bắc Ninh, đờn ca tài tử, hát Xoan …
Việc xây dựng hồ sơ Mo Mường mang tính chất tâm linh nên không được dàn dựng, cắt ghép mà phải ghi lại chính xác tại các đám tang. Muốn vậy, chúng tôi phải phối hợp chặt chẽ với ngành văn hóa và các thầy lang ở địa phương trong việc thuyết phục gia đình người chết cho phép đoàn công tác trong khi gia đình có việc. May mắn thay, chúng tôi luôn nhận được sự ủng hộ của gia đình, pháp sư và cán bộ văn hóa tại địa phương. Có thể nói, họ là lực lượng “thiện chí”, tâm huyết với di sản nên không ngại khó, không ngại thời gian. Mỗi khi nhận được tin có người mất, đoàn lập tức lên đường có mặt kịp thời để gia đình lo tang, đồng thời quay phim, chụp ảnh đạt tiêu chí khoa học.
Về tiến độ xây dựng hồ sơ, ban đầu một số địa phương còn lúng túng trong việc lập kế hoạch, bố trí kinh phí thực hiện nhưng đến nay được sự đồng thuận của cộng đồng, nghệ nhân và cơ quan quản lý. Công tác quản lý nhà nước ở các địa phương cần đảm bảo yêu cầu. Sau khi hoàn thành công tác khảo sát hiện trạng di sản Mường Mô, xây dựng nội dung, ghi âm, quay phim …, chúng tôi sẽ triển khai các bước tiếp theo trên tinh thần đảm bảo tính khoa học, chất lượng cao, đáp ứng tốt các yêu cầu, tiêu chí đề ra.
Bà Phạm Thị Lan Anh, Trưởng phòng Quản lý Di sản Văn hóa, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội:
Thúc đẩy việc giảng dạy để tăng sức sống của di sản
Hiện Hà Nội đang triển khai Đề án “Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số trên địa bàn thành phố Hà Nội”. Tuy nhiên, các biện pháp bảo vệ Mo Mường trước nguy cơ bị tuyệt chủng rất ít, hầu hết do cộng đồng và các tác nhân văn hóa thực hiện. Thành phố Hà Nội đã và đang chung tay với các tỉnh, thành phố xây dựng hồ sơ Mo Mường trình UNESCO ghi danh vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.
Theo thống kê, trên địa bàn thành phố Hà Nội có 14 xã thuộc 5 huyện: Ba Vì, Chương Mỹ, Mỹ Đức, Quốc Oai và Thạch Thất có cộng đồng người Mường sinh sống. Các nghệ nhân thực hành Mo Mường ở các huyện này hầu hết đã cao tuổi, nhiều người đã qua đời.
Để bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Mo Mường cần có những giải pháp cụ thể như: Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức của cộng đồng để thực hành mo Mường vào đời sống. sống hiện đại trên cơ sở tuân thủ các quy định của pháp luật, thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang; Đẩy mạnh công tác truyền dạy nhằm tăng sức sống của di sản, khuyến khích cộng đồng đào tạo thế hệ kế cận thực hành di sản Mo Mường; Tư liệu về di sản Mo Mường, bao gồm biên tập phóng sự, phim khoa học, ảnh hồ sơ và ghi âm về di sản; thu thập tài liệu liên quan trong các cộng đồng và các cơ sở di sản; Tôn vinh, khen thưởng các nghệ nhân hành nghề nhằm khuyến khích họ bảo vệ di sản; Kết nối di sản Mường Mô với du lịch nhằm biến di sản thành nguồn lực phát triển kinh tế địa phương và là tài sản văn hóa quốc gia; Thiết lập mạng lưới mo Mường trên toàn quốc để hỗ trợ nhau bảo vệ và phát huy giá trị mo Mường …
Ông Đặng Gia Duẩn, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk:
Nâng cao nhận thức của người dân về giá trị của Mo Mường
Đắk Lắk đã phối hợp xây dựng hồ sơ khoa học Di sản văn hóa Mo Mường trình UNESSCO đăng ký Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Hiện tỉnh đã tổ chức tổng kiểm kê di sản văn hóa Mo Mường để tuyên truyền, phổ biến nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng người Mường và người dân địa phương về giá trị của mo Mường; khảo sát thực tế, cung cấp thông tin về số lượng người Mường hiện đang cư trú tại các thôn, bản và giới thiệu một số người Mường am hiểu về người Mường.
Để bảo tồn và phát huy di sản văn hóa Mo Mường, thời gian tới, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk sẽ triển khai một số nhiệm vụ, giải pháp như sau: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động. chuyển hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở và nhân dân nhận thức sâu sắc trách nhiệm bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc; Giới thiệu, quảng bá di sản văn hóa dân tộc trong nước và quốc tế bằng nhiều hình thức đa dạng, linh hoạt, phù hợp với thực tế; Tổ chức thống kê, sưu tầm tài liệu, đội ngũ nghệ nhân Mo Mường trên địa bàn tỉnh; Khôi phục các lễ hội văn hóa truyền thống, tạo môi trường thuận lợi để thực hành và phát huy giá trị mo Mường đến với người dân và du khách; Tổ chức các lớp dạy nói, viết, luyện tiếng Mo Mường; Đề nghị công nhận nghệ nhân Mường Mô là Nghệ nhân ưu tú theo quy định …
Nhà nghiên cứu, nhạc sĩ Đặng Hoành Loan:
Phải làm cho mo Mường tồn tại, duy trì trong đời sống xã hội của người Mường
Mo Mường có một vị trí và chức năng xã hội đặc biệt mà các hình thức tín ngưỡng khác không có được, đó là chức năng thực hành nghi lễ tang ma. Nghi lễ này giúp chúng ta hiểu được quan niệm của người Mường về mối quan hệ của con người với thế giới của ba Mường: Mường Trời, Mường Đất và Mường Nước. Chính mối quan hệ này đã giúp người Mường xây dựng nên một nền văn học dân gian và văn học tôn giáo Mường, tiêu biểu là sử thi “Đẻ đất, đẻ nước”. Đây là bản sử thi đầy đủ nhất, hoàn chỉnh nhất, đầy đủ nhất mà chỉ có thể tìm thấy trong một đám tang. Nghiên cứu về Mo Mường phải lấy đám ma làm điểm tựa, trọng tâm nghiên cứu. Từ đó, bạn sẽ thấy sức lan tỏa của nó đến các hình thức thực hành nghi lễ Mo Mường khác như: Mo nhà mát, mo mừng thọ, mo cầu phúc …
Với tầm quan trọng của đám tang, cần phải tìm cách vực dậy để đám tang tồn tại và duy trì trong đời sống xã hội của người Mường. Là cơ sở chứng minh giá trị văn học, tập quán xã hội và nghệ thuật biểu diễn của người Mường để xây dựng bộ hồ sơ dân tộc Mường trình UNESCO đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.
