Tin nhanh

Chưa được xem tranh, trước mắt tôi là những bức tranh khiến tôi vô cùng xúc động, một cảm giác khó tả. Trước hết, tôi có thể nhìn trực tiếp bức tranh thêu cách đây 116 năm về Hồ Bán Nguyệt mà tôi yêu thích; Tiếp theo là việc xác định cảnh quan khu trung tâm hành chính Phố Hiến, Hưng Yên từ nhiều thế kỷ trước.

Tôi xin giới thiệu về bức tranh cổ NGUYỆT HỒ THANH CẢNH

1. Nhìn chung, đây là một bức tranh thêu khá tỉ mỉ mô tả Hồ Bán Nguyệt, được thiết kế để treo thẳng đứng (kiểu tranh tứ giác); Chiều rộng bằng 1/3 chiều dài, màu ghi ấm. Bố cục, phần trên là bầu trời trong xanh in trên mặt hồ trong vắt. Nhìn xuống Nguyệt Hồ hoàn toàn như đang nhìn vào không gian 3D, tạo cảm giác bình yên đến lạ.

Phần dưới của tiêu điểm, mô tả chân thực hình ảnh của hồ gần như nửa vầng trăng, chi tiết cây cối và các công trình kiến ​​trúc ở phía bắc, đông và nam, nhưng không có đảo ở giữa hồ.

2. Học chữ Hán và tiếng Pháp trên tranh

Dòng chữ Hán trên được đặt trang trọng cuốn thư: “VẠN THÀNH NHƯ CHƯƠNG” dịch sát nghĩa là: Vinh quang muôn đời. Chúng tôi hiểu đây là mong muốn của người tặng gửi gắm qua bức tranh.

“Sống lâu như chương” thường là lời chúc của các quan (khác với vua chúa “Sống lâu như kim cương”). Vinh quang, vinh quang… mãi mãi bền vững với cuộc đời. Phần lớn dành cho những quan chức văn chương hoặc những người yêu thích văn học; Ngoài ra, chỉ có công đức, mẫu mực, gương mẫu, công đức lưu truyền.

Dòng dưới cùng ghi: “NGUYỄN HỒ THANH HỒNG” là chủ đề của bức tranh.

Dòng chữ tiếp theo viết bằng tiếng Việt không dấu “1905 – Hưng Yên” (cũng là cách viết của Pháp ngữ).

Tiếp theo là 2 dòng bằng tiếng Pháp, được dịch từng chữ: “Lac de Demi Lune” như một lần nữa khẳng định chủ đề của bức tranh, “Phong cảnh Hồ trăng”.

Qua bức tranh thêu ta có thể thấy được diện mạo, cảnh sắc của khu vực trung tâm thủ phủ tỉnh Hưng Yên một thời mà ngày nay tư liệu còn lại rất ít.

Khoan nói đến giá trị nghệ thuật của bức tranh. Rất rõ ràng, đây là bức tranh thêu vẽ Nguyệt Hồ, Hưng Yên năm 1905 để tặng một vị quan nhân một dịp nào đó, hoặc kỷ niệm một sự kiện nào đó.

Nhìn xuống gần cuối hồ là đền Mẫu, kế đến là ngôi đình lớn nhìn ra hồ, lá cờ thêu chữ LÊ và trên nóc, bên phải có bức bích họa đề ba chữ Hán: “CỬA CỬA. ĐƯỜNG BỘ”.

Xin dừng lại bàn về ngôi nhà, 3 chữ trên bích họa và quan họ Lê.

Tôi hiểu đây không phải là từ đường phố hay nhà thờ của họ. Đó là một ngôi nhà, đồng thời là nơi ở của gia đình Thống đốc LE.

Theo chế độ quan lại, các bậc quan lại trong xã hội phong kiến, Tổng đốc là cấp bậc. Theo tác giả Tôn Thất Thọ, chức vụ Toàn quyền, Tổng đốc ở Việt Nam có từ thời Minh Mạng, sau khi triều đình phân định địa giới và thành lập các tỉnh, thành. Cứ tỉnh nhỏ có Tuần phủ, tỉnh lớn có Tuần phủ. Toàn quyền. Đôi khi Tổng đốc phụ trách 2 hoặc 3 tỉnh.

Hưng Yên qua các thời kỳ, theo tài liệu, có 6 tỉnh trưởng mang họ Lê: Lê Đình Kiên (1664-1704), Lê Cơ (1809-1891), Lê Hoàn (1905-1907) Lê Trung Ngọc ( 1917-1921), Lê Văn Định (1928-1929) (Theo Trịnh Như Tấu) và Lê Đình Trân (1941 – Theo Hồi ký Phạm Duy).

Xét niên đại của bức tranh này là 1905, đúng vào thời Tổng đốc Lê Hoàn. Dinh thự mang cờ của dòng họ Lê là dinh thự dành cho các quan đầu tỉnh Việt Nam mà cụ thể ở đây là nhiệm kỳ của Tổng trấn Lê Hoàn.

3. Theo các công trình quanh Hồ Bán Nguyệt

Trên hình, xung quanh hồ có các công trình lớn và khá đẹp, chủ yếu theo kiến ​​trúc Pháp. Riêng khu vực đền Mẫu vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.

Ngoài Đền Mẫu, tác giả bài viết chưa khẳng định các tác phẩm có trong bức tranh thêu có phải là hiện trạng Hồ Bán Nguyệt khi bức tranh ra đời hay không.

Trong quá trình tìm hiểu Phố Hiến, cái khó nhất đối với chúng tôi là lưu giữ những tư liệu về Phố Hiến thời cực thịnh; cuộc nội chiến khi Phố Hiến chuyển sang vai trò đóng quân vào khoảng thế kỷ 18; tài liệu về quá trình “Tiêu thổ kháng chiến” từ tháng 12-1946 đến tháng 12-1949; Trong thời kỳ Pháp chiếm đóng lần thứ hai từ đầu năm 1950 đến ngày 5 tháng 8 năm 1954, chúng ta tiếp quản thị xã Hưng Yên và gần đây nhất là vào cuối những năm 70, đầu những năm 80 của thế kỷ XX khi người dân kỳ thị văn hóa. tâm linh, đã làm mất đi khá nhiều di sản, hiện vật của Phố Hiến.

Giả sử những tác phẩm trên tranh là thật, Phố Hiến đã tuân thủ nghiêm ngặt và có thành tích đốt đất rất nhiều.

Tôi và võ sư Dương Thị Cẩm được tiếp xúc với các đàn anh…; Đọc những trang viết: Hồi ký của thầy giáo Nguyễn Quang Ngọc, “Hưng Yên Trăm nhớ ngàn thương” (NXB Hội Nhà văn) của tác giả Cao Xuân Mỗ kể về những công trình quanh Hồ Bán Nguyệt mà thực sự khó tin. Tôi có thể hình dung nó như thế nào, đặc biệt là ở khu vực hồ phía bắc, bởi vì có nhiều ý kiến ​​khác nhau.

Tôi nghĩ, phía Đông hồ là khu đền chùa, khu dân cư và quan Việt nên người dân đi qua dễ dàng. Còn khu phía Bắc là khu của quan Tây và các công sở của Pháp nên ít người tiếp xúc.

Theo hồi ký của Phạm Duy: “Một ngày mùa thu se lạnh năm 1941, tôi ra bến xe đón xe tải về Hưng Yên… Thành phố Hưng Yên nhỏ như cái mũi. Nhưng cũng có Phố Khách là phố thương mại nằm trong tay người Hoa. Người Trung Quốc cũng có một cửa hàng lớn trên Chợ…

Khu vực hành chính gồm có Toa Sứ, các dinh của Tuần Phủ, Phủ lỵ, Chánh sứ, nằm xung quanh Hồ Bán Nguyệt, là nơi thơ mộng nhất của tỉnh. Hồ Bán Nguyệt đẹp như Hồ Gươm… ”.

Như vậy, nếu theo như lời của Phạm Duy thì những tác phẩm trong tranh là thật, quy mô thật thì chưa biết, nhưng nay không còn nữa. Từng được so sánh với Kinh Kỳ, Kẻ Chợ; trải qua bao thăng trầm, chiến tranh tàn khốc, bao con người; Ai đó đã nói: Phố Hiến Hưng Yên, đó là vẻ đẹp hoài cổ.

Về vị trí trung tâm của tỉnh lỵ, Phố Hiến thời Pháp thuộc có nhiều phố, nhưng phố từ bưu điện đến Hồ Bán Nguyệt ngày nay gọi là Phố Khách, là phố trung tâm và sầm uất nhất. Trong thời kỳ Pháp chiếm đóng lần thứ hai, nơi đây cũng được xây dựng làm trung tâm tỉnh lỵ.

Sau khi tiếp quản năm 1954, Hưng Yên tiếp tục xác lập vị trí trung tâm và xây dựng các công trình, trụ sở của tỉnh tại khu vực này cho đến những năm 2000, tỉnh xây dựng khu trung tâm mới.

4. Trở lại bức tranh “Phong cảnh hồ trăng”

Bức tranh quý đã trải qua một thời gian rất dài lưu lạc ở nước ngoài. Tác giả và chủ nhân của bức tranh vẫn còn là một ẩn số. Người viết bài chỉ xin nêu một số chi tiết và sự kiện có thể liên quan, không cần xác nhận.

Phải chăng đây là món quà của người dân Phố Hiến tặng cho người có công, có công với Hưng Yên và Phố Hiến? Phải chăng đây là một tác phẩm nghệ thuật được tặng từ các thương nhân nước ngoài, nhân cuộc thi thơ Tao Đàn Phố Hiến năm 1905, hay sự kiện Phủ Toàn quyền nhậm chức ở Hưng Yên …

Hãy nghĩ đến một sự kiện thú vị trong đời sống văn học Việt Nam cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20. Cuộc thi thơ Vĩnh Kiều do Tổng đốc Lê Hoàn chủ trì, được tổ chức tại Hồ Bán Nguyệt năm 1905. Tam nguyên Yên Đổ – Nguyễn Khuyến làm giám khảo, Tiến sĩ Chu Mạnh Trinh làm Án sát Hưng Yên lúc bấy giờ. đoạt giải nhất với tập thơ “Thanh Tâm tài hoa nhân dân”, cùng nhiều giai thoại văn học còn lưu truyền đến ngày nay.

Theo Hữu Ngọc, trong bài “Nghi án: Lê Hoàn, mưu sĩ hay người Việt lừa đảo?” (Báo Sức khỏe và Đời sống, số ra ngày 3/4/2010): “Vào ngày sinh thứ 50 của Lê Hoàn (1906), nhiều học giả đã đến dự và gửi thư chúc mừng như Vũ Phạm Hàm, Cao Xuân Dục, Sở Kiều. Oanh Mau ”.

Tổng đốc Lê Hoàn có nhiều người con, có người theo kháng chiến, có người theo con đường nghệ thuật. Ở đây, xin nói về họa sĩ Lê Phổ (1907-2001), một họa sĩ bậc thầy, với nhiều tác phẩm đắt giá. Ông được nhiều người gọi là “họa sĩ Việt trên đất Pháp”, “cây đại thụ” trong làng nghệ thuật hội họa Việt Nam, là một trong tứ kiệt châu Âu của hội họa Việt Nam (Phổ – Thu – Lựu). – Đập).

Là giảng viên Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, năm 1937, ông sang Paris phụ trách gian hàng Đông Dương tại các cuộc triển lãm quốc tế và định cư ở đó, không bao giờ trở về quê hương, cho đến khi ông qua đời. Sinh năm 2001 tại Paris. (Theo Wikipedia tiếng Việt).

Có phải nó liên quan đến tình trạng của bức tranh thêu “Nguyễn Hồ danh thắng” mà bạn tôi vừa mua được trong buổi đấu giá ở Paris. Khi biết tôi gặp nhiều may mắn với Hồ Bán Nguyệt, bạn đã nói câu động viên “Của quý tìm người quý” nhưng chỉ gửi cho tôi vài tấm ảnh.

Tôi nghĩ điều đó cũng rất đáng quý, chúng ta hiểu thêm một Nguyệt Hồ ở một thời điểm mà chúng ta còn rất ít tư liệu, với sự liên tưởng của một sự kiện văn học Việt Nam năm 1905 trên mảnh đất Phố Hiến xinh đẹp và dáng vẻ của nó. trung tâm thị xã Hưng Yên một thời.

Như vậy, Hồ Bán Nguyệt, vẻ đẹp và vị trí trung tâm, linh hồn của vùng Phố Hiến, Hưng Yên đã hình thành từ lâu đời, không chỉ trong đời sống văn hóa, văn học nghệ thuật mà còn thể hiện trong đời sống văn hóa nghệ thuật. cao ốc văn phòng qua các thời kỳ.

Mỗi vùng đất linh thiêng đều có địa danh dân gian gọi là huyệt đạo, hợp phong thủy. Có thể Hồ Bán Nguyệt cũng là huyệt đạo của Phố Hiến. Được sông Hồng kiến ​​tạo, thế phong thủy sông Hồng về đây tạo nên thế đất yên lành, địa lợi từ ngàn năm nay.

Ngày nay, chúng ta có đầy đủ điều kiện kinh tế và trình độ nhận thức văn hóa cao. “Ôn cố tri tân” (nói cũ hiểu mới), muốn nhắc nhở các cấp chính quyền và người dân cần thận trọng hơn khi đưa ra từng quyết định xử lý đối với Phố Hiến, Nguyệt Hồ cũng như vùng đất xung quanh Hồ Bán Nguyệt. Cùng nhau lưu giữ và làm đẹp vùng đất thiêng Nguyệt Hồ, Phố Hiến.