Báo Tuổi Trẻ trân trọng giới thiệu cùng độc giả những ý kiến tâm huyết của TS Lương Hoài Nam, Thành viên Hội đồng Tư vấn Du lịch Việt Nam (TAB) về dự án nhà hát Hồ Tây.
 |
| Tiến sĩ Lương Hoài Nam, Thành viên Ban Tư vấn Du lịch Việt Nam (TAB) |
Nếu có thêm thông tin, dự án nhà hát Hồ Tây sẽ nhận được sự đồng thuận cao hơn
PV: Ý tưởng xây dựng nhà hát đa năng trong đồ án Quy hoạch bán đảo Quảng An đang được dư luận quan tâm và vấp phải nhiều phản ứng, theo ông vì sao?
TS Lương Hoài Nam: Tôi nghĩ rằng có một lý do tại sao thông tin không đầy đủ. Bản thân tôi cũng không có thông tin đầy đủ về dự án nhà hát này. Nhưng tôi cho rằng đây không phải và không thể là vấn đề của một nhà hát, mà là của toàn thể công chúng. Nhà hát chỉ là một hạng mục, có thể là hạng mục trung tâm, mang tính biểu tượng (mốc), nhưng không phải là hạng mục duy nhất trong quần thể đó.
Ngoài nhà hát còn có quảng trường, công viên, không gian và đường dạo bộ giáp mặt nước, đường giao thông kết nối với các công trình văn hóa khác trong khu vực đó. Tôi muốn nhấn mạnh hai chữ “công cộng” để hiểu rằng đây sẽ là khu vực dành cho tất cả mọi người, không ai có quyền rào chắn, lập cổng thu vé.
Nhà hát và các dự án thành phần là đầu tư công, trừ trường hợp xã hội hóa theo quy định chặt chẽ của pháp luật. Tôi không nghĩ có ai muốn và dám phạm luật, nhất là trước những diễn biến gần đây với lãnh đạo Hà Nội. Nếu có thêm thông tin về dự án này thì sự đồng thuận càng cao, dù dư luận trái chiều luôn tồn tại, với bất kỳ dự án nào.
 |
| Toàn cảnh Hồ Tây |
PV: Với những tư liệu sẵn có, ông đánh giá thế nào về dự án xây dựng nhà hát tại khu vực Hồ Tây?
TS Lương Hoài Nam: Với thiết kế nhà hát được chia sẻ, theo tôi, đó chỉ là đề xuất thiết kế của một chủ đầu tư quan tâm đến dự án này. Đối với những dự án công trình công cộng kiểu này, tôi tin rằng chính phủ sẽ tổ chức cuộc thi thiết kế và lựa chọn nhà đầu tư theo quy định của pháp luật. Có lẽ chưa phải lúc để chỉ trích những điều này trước khi chính phủ bắt tay vào làm.
Cá nhân tôi nghĩ không nên gọi là “Nhà hát lớn Hồ Tây” vì sẽ có opera, nhưng cũng sẽ có các chương trình nghệ thuật sân khấu khác như giao hưởng, ballet, thậm chí có thể là hòa nhạc. chương trình nghệ thuật sân khấu hiện đại. Đó là một nhà hát đa năng, có thể gọi đơn giản là “Nhà hát Hồ Tây”.
Chẳng hạn, ở khu vực vịnh Marina của Singapore có hai rạp hát tên là “Marina Bay Sands Theater” và “Sands Theater”, tên của nó không gắn với tên của bất kỳ loại hình nghệ thuật sân khấu nào.
Cá nhân tôi không quá hứng thú với các chương trình giao hưởng, opera, múa ba lê… ở nhà hát dự kiến xây dựng ở khu vực Hồ Tây. Tôi quan tâm hơn đến không gian du lịch ở khu vực mà nhà hát đó là trung tâm.
PV: “Không gian du lịch”, theo ông, khả năng thu hút khách du lịch của các công trình văn hóa – giải trí?
TS Lương Hoài Nam: Một cách chính xác. Khi thuyết phục xây tháp thép cao 300 m ở Paris, ông Eiffel khẳng định sẽ có nhiều khách du lịch đến và thành phố Paris sẽ kiếm được nhiều tiền. Không ai yêu cầu ông Eiffel ước tính xem ông sẽ kiếm được bao nhiêu tiền từ du lịch. Anh tin rằng dự án sẽ thu hút nhiều du khách và những người đưa ra quyết định như anh. Khi có nhiều khách du lịch đến, ai cũng hiểu rằng họ sẽ kiếm được nhiều tiền.
Tại Nhà hát Opera Sydney, không phải ai cũng đến xem buổi biểu diễn mà có người chỉ mua vé vào tham quan để biết lịch sử và cấu trúc của nó, nhiều người vừa đi dạo vừa ăn uống bên ngoài rạp. Tôi đã đến đây hàng chục lần, nhưng nói thật là tôi chưa bao giờ xem một buổi biểu diễn nào ở rạp này. Ngành du lịch Úc biết mình phải làm gì, mỗi du khách đến đó tiêu tiền như thế nào (và không ít hơn), cho dù có xem một chương trình trong rạp hát hay không.
Hơn 10 triệu du khách đến thăm Nhà hát Opera Sydney mỗi năm mang lại rất nhiều tiền cho ngành du lịch Úc, cũng như 7 triệu du khách đến tháp Eiffel mỗi năm mang lại rất nhiều tiền cho ngành du lịch Pháp. Đây cũng là hai trong số những công trình kiến trúc được chụp ảnh nhiều nhất trên thế giới.
 |
| Nhà hát Opera Sydney, Úc (nhà hát con sò) |
PV: Ông vừa dẫn chứng về hai công trình nổi tiếng là Nhà hát Opera Sydney và Tháp Eiffel ở Paris (Pháp). Đây cũng là hai trong số nhiều công trình kiến trúc nổi tiếng hiện nay nhưng trước khi ra đời đã vấp phải phản ứng dữ dội từ người dân?
TS Lương Hoài Nam: Không chỉ trước khi chúng ra đời mà ngay cả khi chúng được xây dựng xong, nhiều người vẫn tiếp tục tranh nhau phá dỡ.
Với những ai đã quen và yêu thích kiến trúc cổ kính của các nhà hát Châu Âu, thiết kế của kiến trúc sư người Đan Mạch Jorn Utzon trông giống như một con quái vật nằm bên bờ vịnh Sydney xinh đẹp. Thiết kế của nó cũng quá khó để thi công, thời gian xây dựng dự kiến 4 năm được kéo dài lên 14 năm, kinh phí dự kiến là 7 triệu USD nhưng thực tế đã tiêu tốn tới 102 triệu USD.
Trước đó, tháp Eiffel gặp nhiều chướng ngại vật hơn đối với người dân Pháp. Nhà hát Opera Sydney ít nhất cũng có chức năng thiết kế như một nhà hát, tháp Eiffel không có chức năng nào khác hơn là một biểu tượng nhân dịp Hội chợ Quốc tế 1889 tổ chức tại Paris. Có cả một ủy ban chống lại Tháp Eiffel gồm 300 nghệ sĩ và trí thức, trong đó có nhà văn Alexandre Dumas. Giáo hoàng Vatican cũng phản đối vì tòa tháp này khi hoàn thành còn cao hơn cả Nhà thờ Đức Bà.
Điều đó nói lên rằng, những cái mới thường khó đi vào cuộc sống, đặc biệt là những cái mới đến từ những thiên tài như kiến trúc sư Jorn Utzon hay kỹ sư Gustave Eiffel. Nếu ông Utzon thiết kế cho Sydney một nhà hát giống như những nhà hát nổi tiếng ở Paris và London, phản ứng sẽ ít hơn nhiều. Đó không phải là Utzon, một kiến trúc sư muốn sáng tạo, phá cách. Còn việc xây tháp thép cao 300m không dùng vào việc gì ngoài việc làm biểu tượng cho thành phố Paris trước hội chợ quốc tế thì không ai ngoài Eiffel dám nghĩ, đề xuất và thuyết phục chính phủ.
Phản ứng của người dân trước những công trình đột phá như vậy là điều dễ hiểu. Có những điều chỉ thời gian mới trả lời được đúng – sai, tốt – xấu.
Ở nước ta, khi nhà thiết kế người Mỹ gốc Nhật Victor Kubo đề xuất biểu tượng Bông sen vàng và màu sơn xanh đậm cho máy bay Vietnam Airlines, nhiều người đã phản đối trong quá trình xây dựng thương hiệu và sau khi thực hiện năm 2003. Nhưng bây giờ nhiều người khen biểu tượng đó, màu sơn đó. đẹp và ấn tượng.
 |
| Nhà hát mô hình khu vực Hồ Tây do kiến trúc sư Renzo Piano thiết kế |
Không thể phát triển xã hội nếu không khai thác tự nhiên
PV: Không chỉ Hà Nội, dự án xây nhà hát nghìn tỷ ở Thủ Thiêm (TP.HCM) từ khi công bố cũng vấp phải nhiều ý kiến phản đối. Mới đây, TP.HCM cũng đã có thông báo tạm dừng dự án ưu tiên vốn đầu tư công cho các công trình hạ tầng, giao thông để thúc đẩy phục hồi kinh tế. Theo ông, trước hết cần tập trung vào các dự án quốc gia vì dân sinh, sau đó mới đến các dự án văn hóa, vui chơi giải trí?
TS Lương Hoài Nam: Tôi dám khẳng định rằng, hàng trăm năm khi các nước Châu Âu xây rạp thì tiềm lực kinh tế, không gian sống cũng như số người có nhu cầu và điều kiện đến rạp ít hơn Việt Nam bây giờ. giờ. Điểm khác biệt là các loại hình nghệ thuật cổ điển ở châu Âu đã có lịch sử phát triển lâu đời qua nhiều thế kỷ, còn ở nước ta thì còn rất yếu.
Nếu không có nhà hát và không phát triển thị trường (tăng lượng người muốn đến rạp) thì trình độ của Việt Nam trong các bộ môn nghệ thuật đó sẽ khó phát triển. Có một mâu thuẫn rất lớn là khi ra nước ngoài, thấy người khác có cái này, cái mà đất nước mình chưa có, chúng ta sẽ thổn thức khen ngợi, nhưng khi chúng ta muốn làm những điều đúng đắn ở quê nhà thì lại bị phản ứng, bằng rất nhiều lý do.
Chưa kể nỗi lo của tôi là các khu đất dự kiến xây nhà hát ở Thủ Thiêm (TP.HCM), Hồ Tây (Hà Nội) đều là đất vàng và không ai có thể để những khu đất này hoang hóa mãi được. Nếu nhà hát không được xây dựng, một lúc nào đó đất sẽ được sử dụng để xây dựng những thứ khác.
Nhưng xây nhà hát là công trình công cộng cho mọi người xem hoặc thậm chí chỉ đi chơi ở quảng trường hay công viên bên ngoài rạp. Nếu người dân quyết định sử dụng những khu đất đó để xây dựng chung cư cao cấp và trung tâm thương mại thì một công trình công cộng sẽ vĩnh viễn mất đi, ai cũng khổ.
PV: Có một thực tế là nhiều sản phẩm du lịch sau khi được xây dựng, trở thành điểm đến nổi tiếng, thu hút du khách, tạo đòn bẩy cho du lịch địa phương phát triển… đều bị phản biện là vấn đề. chủ đề môi trường. Có thể cân bằng giữa phát triển và bảo vệ môi trường không, thưa ông?
TS Lương Hoài Nam: Sự cân bằng giữa phát triển và bảo vệ môi trường là “phát triển bền vững”, tức là vẫn phát triển, phát triển nhưng theo hướng ít gây thiệt hại nhất cho môi trường và thiên nhiên. Một dự án có bền vững hay không cần được đánh giá dựa trên những cơ sở khoa học vững chắc chứ không chỉ dựa trên trực giác và cảm xúc.
Một ví dụ: Singapore coi việc lấn biển của nước họ là thành tựu, khiến diện tích đất liền của nước họ tăng 25%, bờ biển dài hơn hàng chục km, nhưng ở Việt Nam, nhiều người cho rằng lấn biển là có vấn đề. tội phạm, bất kể chúng xâm phạm biển ở đâu và như thế nào. Bất cứ khi nào bạn chạm vào một cái cây hoặc một ngọn núi, nhiều người sẽ phản ứng.
Con người sống dựa vào thiên nhiên, vì vậy cần phải bảo vệ thiên nhiên vì môi trường sống lâu dài của con người. Con người không thể sống, không thể phát triển xã hội nếu không khai thác thiên nhiên. Chúng tôi không phải cá voi nên không thể biết cá voi sợ tàu hay sợ người, nhưng chúng tôi biết rằng nhiều nước trên thế giới có tour xem cá voi, vì vậy nước ta cũng có thể thực hiện tour xem cá voi nếu có. cơ hội và thị trường cho dịch vụ đó.
Chúng ta thực sự cần hiểu đúng về phát triển bền vững và tránh cực đoan trong vấn đề bảo vệ môi trường, cản trở các dự án đầu tư phát triển một cách thái quá. Nước ta còn nghèo và cần phát triển kinh tế.
