Đặng Thọ Thọ
WESTMINSTER, California (NV) – “In the Garden of My Eyes” là tuyển tập các câu chuyện và vở kịch được dịch từ nguyên bản tiếng Tây Ban Nha của tổng số 21 quốc gia trên thế giới sử dụng ngôn ngữ này làm ngôn ngữ chính thức.
Các nhà văn trong tuyển tập này đại diện cho một nền văn học nói tiếng Tây Ban Nha đa dạng và rộng lớn; họ là những người có sự nghiệp văn học lừng lẫy: từ Gabriel García Márquez, María Luisa Bombal, Luis de Lión, đến những tác giả trẻ đã thành danh và giành được nhiều giải thưởng văn học như Claudia Hernández, Valeria Luiselli, Patricio Pron, Julio Ramón Ribeyro…
Dịch giả là Trần C. Trí, người đã giảng dạy ngôn ngữ Tây Ban Nha bậc đại học và sau đại học ở Nam California hơn 20 năm. Việc thực hiện tuyển tập này là một quá trình lựa chọn công phu của các tác giả đại diện cho 19 quốc gia Nam Mỹ, thêm Tây Ban Nha và Guinea Ecuatorial ở Châu Phi, và để chọn ra một câu chuyện / vở kịch tiêu biểu cho mỗi nhà văn. trong tuyển tập.
Trong điều kiện tuyển chọn khắt khe đó, Trần C. Trí đã cân đối giữa xu hướng và chủ đề để cho ra đời một tuyển tập đa âm hưởng, đa giọng hát và đa màu sắc. Những câu chuyện / vở kịch trong tuyển tập – dù dưới hình thức ngụ ngôn, giả tưởng hay hiện thực – đều là hình ảnh của thế giới chúng ta đang sống, với sự tàn khốc và đáng yêu của cuộc sống, bầu không khí huyền diệu của tiểu thuyết và những nhân vật phức tạp đầy cuộc sống tạo nên phần thịt của tác phẩm.
Phong cách và khí chất của mỗi câu chuyện / vở kịch toát lên hơi thở nóng bỏng của vùng đất bản địa và tâm trạng lo lắng của con người được lồng vào cảnh vật. Đó là vùng đất với “Cảnh vật hoang vu và bí ẩn trong ánh nắng buổi trưa chói chang, trông như đang bị lửa đốt, như thể không khí trong veo bốc cháy, xé rách thành từng mảng và xé toạc từng mảng da. xác thịt của cảnh vật, và sau đó bị thiêu rụi tất cả: những cánh đồng lúa mạch đổ nát, những ngôi nhà quét vôi trắng, những chiếc cối xay gió, những đứa trẻ đi bộ dọc đường… ”(“ A Good Farewell Ai ”- Patricio Pron).
Bên cạnh những chủ đề muôn thuở của nhân loại như tình yêu, sự cô đơn, sinh tồn, xung đột gia đình; Người dịch đã cân nhắc để tạo ra sự hài hòa giữa các chủ đề xã hội, lịch sử, xung đột màu da, chủng tộc, giai cấp với các vấn đề đương đại: kỳ thị, đại dịch Corona, nghèo đói ở Việt Nam. một số quốc gia dẫn đến tình trạng di cư bất hợp pháp / nô lệ thời hiện đại.
Người dịch cũng rất chú trọng đến việc giới thiệu những kỹ thuật viết mới mang tính đột phá như “Răng kể chuyện” về các cuộc đấu giá dưới hình thức Truyện ngụ ngôn; hay vở kịch “Rác rưởi” với nội dung và kết cấu độc đáo được thể hiện qua những cuộc điện thoại để lộ những thủ đoạn đê hèn như lừa đảo, ám sát, đảo chính, phá hoại, trục lợi trong một thế giới đúng là “rác rưởi” và phi nhân tính.
Tiếng nói trong truyện “Con người thợ rèn” là sự hiện diện, là tiếng nói, là ý niệm về thần – thần, một sự tồn tại của một vị thần có thật, nhưng bất lực trước cái ác của con người.
Vở kịch “Đa diện” chỉ có ba diễn viên đóng nhiều vai, trải qua nhiều giai đoạn hồi ức, là cách sử dụng hình tượng phụ nữ vừa là đạo diễn vừa là chỗ dựa, vừa là nạn nhân vừa là kẻ gây án. lỗi của đàn ông – nhưng cũng là lỗi của thế giới thu nhỏ lại trên sân khấu.
“Living Ghost” và “Monkey” là những ẩn dụ triết học được viết với một sự hài hước châm biếm và đặt ra câu hỏi rằng con người là gì, sự khác biệt giữa con người và một con khỉ xuất chúng là gì? một thây ma vẫn di chuyển và sống sót?
Không thể nói đến bản dịch “In the Garden of My Eyes” mà không nói đến kỹ năng dịch thuật của người dịch. Xuyên suốt cuốn sách, Trần C. Trí đã khéo léo sử dụng ngôn ngữ để dịch các tác phẩm văn học Tây Ban Nha sang Việt ngữ cho chúng ta thưởng thức.
Chúng ta sẽ nghe những giai điệu nhẹ nhàng của âm nhạc hoặc thơ ca trong “Tree of Happiness”, “In the Garden of Your Eyes”, “A Sweet Farewell”… Chúng ta sẽ cảm nhận được sự gặm nhấm của cái ác. những giấc mơ trong “Toby’s Teeth”, “Salt Grains”, “Shoe Box”, “Dream”, “Cards”, “Alien Hoa”…
Trong “Thùng rác” có những từ cuồng nhiệt về sự điên rồ và trí thông minh siêu việt. Có những câu thoại điên cuồng và mê hoặc trong “Nước mắt kể một câu chuyện.” Có những thứ tự phụ hoặc bóng bẩy; buồn vui lẫn lộn. Có những đoạn văn phải làm nổi bật sự tương đồng về văn hóa giữa hai ngôn ngữ. Có những lúc cần phải vừa sáng tạo vừa trung thành với cách diễn đạt, chơi chữ, ẩn ý trong nguyên tác và ngụ ngôn liên văn bản.
Có lẽ phải biết cả hai ngôn ngữ Tây Ban Nha và Việt Nam mới có thể thấy hết được công sức và tài năng mà người dịch đã gửi gắm vào tuyển tập này. Chúng tôi quá sợ hãi với những bản dịch được xuất bản ồ ạt hiện nay trong nước, những bản dịch thiếu hiểu biết về ngôn ngữ nguồn và thiếu lương tâm khi sử dụng ngôn ngữ đích, những văn bản ngu ngốc có thể giết người hoặc giết người. Hiếp dâm việt nam.
Tuyển tập “Trong Vườn Mắt Tôi” là một cuốn sách hiếm hoi về tính chính xác và thuần khiết của ngôn ngữ, cách sử dụng từ vựng tinh tế, linh hoạt và phong phú; và lối viết ngắn gọn, chuẩn mực, đầy nhạc tính.
Khi thực hiện một tuyển tập, điều quan trọng cần nhớ là phải có một khái niệm, một ý tưởng gắn kết hoặc một bầu không khí chung. Một tuyển tập có thể được ví như một tác phẩm nghệ thuật sắp đặt (sắp đặt), trong đó người dịch là người nghệ sĩ thu thập tài liệu, mang về sơn và tạo hình lại (ở đây là bản dịch), sau đó sắp xếp chúng. theo một sáng tác nghệ thuật nhất định. Điều kết nối các mảnh là cảm xúc xuyên suốt các yếu tố: Đó là tình yêu và sự tôn trọng dành cho tiếng Việt. Bản dịch yêu cầu nó.
Đây cũng là điều mà Trần C. Trí muốn gửi gắm qua câu chuyện cuối cùng trong tuyển tập: “Con ma Bồ Đào Nha” của Miguel Gomes. Truyện ngắn này được viết bằng tiếng Tây Ban Nha, với một số tiếng Bồ Đào Nha, bao gồm tiêu đề “Um fantasma português, com certeza.” Câu chuyện kể về một gia đình gốc Bồ Đào Nha sống ở Caracas, Venezuela. Thời trẻ, người cha đến Venezuela để xin tị nạn chính trị, và sau đó kết hôn ở đó. Cậu con trai sinh ra nói tiếng Tây Ban Nha trong khi người cha luôn sống lưu vong, nhất quyết không dùng tiếng Tây Ban Nha làm ngôn ngữ chính ở Venezuela mà chỉ dùng tiếng Bồ Đào Nha để giao tiếp và viết:
“Cuộc sống của anh ấy ở Venezuela phần lớn chỉ giới hạn trong nhà của anh ấy, trong phòng đọc sách của anh ấy hàng giờ, nơi anh ấy thường chăm chỉ biên tập tờ báo tiếng Bồ Đào Nha của mình, hoặc viết các bài báo có chữ ký. Bằng nhiều cái tên khác nhau, anh gửi đến các tờ báo nhập cư ở Mỹ và Canada, hay các tạp chí ở Bồ Đào Nha, Brazil, Mozambique, Cape Verde, Angola, Macao, Timor … Anh không sẵn sàng từ bỏ. những thói quen mà anh rất siêng năng rèn giũa. Hồn ma của anh ta là sự tiếp nối của người đó, ngay từ những đam mê, đường ống, trang sách và câu hỏi của anh ta:
-Quando voltamos, Madeira? ‘Stou faro desta terra e desta gentaça… (Khi nào chúng ta quay lại Madeira? Tôi quá mệt mỏi với cái nơi hôi hám này…). ”
Quê hương và tiếng mẹ đẻ là điều ám ảnh người cha. Ngay cả sau khi ông qua đời, hồn ma của người cha vẫn xuất hiện và cố gắng đưa cả gia đình trở về Bồ Đào Nha. Vào cuối câu chuyện, người con trai thừa kế cửa hàng sách của gia đình ở Bồ Đào Nha, và anh ta chuyển đến đó, như một cách để duy trì liên lạc với hồn ma của cha mình. Trớ trêu thay, ngôn ngữ chính của anh ta là tiếng Tây Ban Nha, ngôn ngữ mà anh ta được sinh ra (không phải “bản địa”). Hoàn cảnh của cậu con trai vừa là sự lặp lại bi kịch của cha cậu vừa là mặt trái của nó:
“Tôi đọc lại những trang này và nhận ra rằng tôi đã bày tỏ cảm xúc của mình như thể tôi chưa bao giờ rời Caracas. Tôi tin rằng dù chân trời ở đâu, tôi cũng nghĩ và nói như nhau. Nhưng tôi cũng không thể tự lừa dối mình: thành phố này chưa bao giờ thuộc về tôi; và không có thành phố nào khác thuộc về tôi. Có lẽ đó là lý do tại sao tôi tiếp tục viết, và viết bằng tiếng nước ngoài. “
Ngôn ngữ là bóng ma không bao giờ rời bỏ những người nhập cư, kể cả khi họ đến một nơi tốt hơn, an toàn hơn, hợp lý hơn… bóng ma đó vẫn luôn thường trú trong họ. Đọc câu chuyện này, chúng ta có thể thấy ý thức chung của tất cả cộng đồng người hải ngoại, kể cả người Việt Nam và những người còn viết tiếng Việt ở nước ngoài. Viết tiếng nước ngoài là sống và trò chuyện với ma, sở hữu nhiều hơn một cuộc đời, không bao giờ thuộc về. Dùng câu chuyện này để kết thúc một tuyển tập dịch sang tiếng Việt, Trần C. Trí đã cho chúng ta một kết thúc để tiếp tục viết và viết bằng tiếng nước ngoài: Hồn ma là những gì còn lại, sau khi xác chết. Đi. [qd]
