Tin nhanh

Người mua tranh ở Việt Nam thường không có chủ đề trung tâm. Họ mua tất cả những gì họ thích và cho rằng sẽ có giá. Tuy là một nhà sưu tập nhưng yếu tố kinh tế chỉ là một phần nhỏ trong những tiêu chí tối thiểu cần có.

Bức tranh giả mang tên họa sĩ Lê Văn Đệ, Hà Nội 1932 “quay vòng” được bán đấu giá trong phiên “Bán cổ điển” đầu tháng 7/2022 – với giá 43.000 euro.

Thời gian gần đây, cùng với sự nóng lên của thị trường bất động sản, nghệ thuật gần như bị “kéo” lại, nhất là lĩnh vực hội họa. “Giàu chơi vàng, chơi gỗ” nhưng đồng thời cũng có câu “tấc đất, tấc vàng mua tranh”. Tâm lý đó tạo ra xu hướng không biết nên vui hay buồn, đó là suy đoán nghệ thuật.

Đầu cơ nghệ thuật không phải là điều xấu, thậm chí có những thời điểm nó còn được coi là tín hiệu tích cực thúc đẩy sự phát triển của thị trường và tạo động lực sáng tạo cho nghệ sĩ.

Tuy nhiên, khi chạy theo một xu hướng mà chính người mua không hiểu thì vô tình họ đã tự biến mình thành thương lái.

Theo Vanvi Gallery, việc mua một hoặc nhiều bức tranh không biến người mua thành nhà sưu tập. Điều này giống như việc đặt một vài tác phẩm đương đại bên cạnh một vài tác phẩm chiến tranh, thêm một vài bức tượng hoặc tác phẩm điêu khắc không tạo nên một bộ sưu tập.

Chúng chỉ tạo thành một nhóm tác phẩm được mua bởi một người mua nhiệt tình. Vậy điều gì tạo nên một bộ sưu tập tranh, và điều gì khiến một người mua tranh trở thành một nhà sưu tập? Đây là một câu hỏi mà bấy lâu nay vẫn chưa có câu trả lời.

Theo các nhà nghiên cứu và phê bình nghệ thuật, người mua muốn trở thành nhà sưu tập thường phải vượt qua hai trở ngại. Đầu tiên, hãy chọn một chủ đề trọng tâm. Thứ hai, phải có khả năng nghiên cứu sâu về chủ đề đó, khả năng đánh giá và lựa chọn tác phẩm phù hợp với cá tính riêng của bộ sưu tập.

Để tạo ra một bộ sưu tập, người mua nghệ thuật phải nghiên cứu sâu về một chủ đề mà họ quan tâm. Bộ sưu tập là một dự án được lên kế hoạch và phải mất nhiều năm (hoặc thậm chí nhiều thế hệ) để các nhà sưu tập chọn ra những tác phẩm phù hợp với dự án.

Nhiều nhà sưu tập chọn tập trung vào một nghệ sĩ nhất định. Một số nhà sưu tập bản địa hóa tác phẩm của họ trong một thể loại hoặc cột mốc lịch sử nhất định và cố gắng tìm những tác phẩm nổi bật nhất trong thời kỳ đó. Thậm chí, có những nhà sưu tập chỉ quan tâm đến các bản phác thảo, hoặc sưu tập để giúp đỡ một họa sĩ nào đó.

Đến nay, sưu tầm nghệ thuật ở Việt Nam đã trở thành một nghề với tất cả những thăng trầm, vinh quang và cả bi kịch. Ngày càng nhiều người chạy theo xu hướng sưu tầm chuyên biệt, nhưng cũng không ít người vào nghề theo kiểu “chơi thử”.

Nhà nghiên cứu Lý Đợi cho rằng: “Nếu không đủ từ bi – trí tuệ – dũng cảm thì xin đừng chơi tranh”. Theo ông Đời, sưu tầm tranh không chỉ phải có nhiều tiền mà còn phải rất am hiểu, rất đam mê và thực sự yêu thích.

Nhiều người so sánh sưu tập tranh với bất động sản, nhưng đây là hai lĩnh vực khác nhau. Mua phải mảnh đất xấu thì chỉ có lỗ, còn mua phải tranh giả, nhái thì mất tất cả.

Đời sống vật chất nâng cao tỷ lệ thuận với nhu cầu hưởng thụ văn hóa. Vì vậy, hiện nay, số lượng người bỏ tiền ra mua tranh cũng nhiều hơn xưa. Người mua tranh nói chung có hai hình thức, thứ nhất là mua về treo để thỏa niềm đam mê. Với hình thức này, tiền ở đâu, chơi ở đó. Thứ hai là coi tranh như một loại hàng hóa đặc biệt, có thể đầu tư sinh lời.

Ở nước ta, nhà tư sản Đức Minh là người đầu tiên sưu tầm nghệ thuật một cách có hệ thống, với nhiều tác phẩm trải dài từ năm 1925 đến năm 1970. Thậm chí bộ sưu tập của ông còn có giá trị hơn nhiều so với Bảo tàng. Mỹ thuật Việt Nam. Trước năm 1954, ông Đức Minh đến Hội chợ thủ công Paris Dou để mua bức tranh lụa “Chơi ô ăn quan” của Nguyễn Phan Chánh, mua tranh của Nguyễn Tường Lân, Bùi Xuân Phái hay Tô Ngọc Vân …

Những năm gần đây, tranh của các họa sĩ thời Đông Dương có giá cao trên thị trường quốc tế, thu hút giới sưu tập. Tuy nhiên, cùng với sự “đội giá” đó là tình trạng tranh giả xuất hiện trong các cuộc đấu giá quốc tế uy tín. Vì vậy, các nhà nghiên cứu như Ace Le và Kevin Vuong đã từng cảnh báo.

“Nói đến sưu tầm tranh là nói đến giao dịch mua bán tác phẩm do các họa sĩ đương đại sáng tác, chứ không phải mua bán tranh chép, tranh nhái. Bộ sưu tập tranh mang nhiều yếu tố cá nhân nên không thể gượng ép, áp đặt. Vì vậy, chỉ có thể tác động đến việc thưởng thức nghệ thuật cũng như sưu tầm tác phẩm, thông qua việc nâng cao trình độ thẩm mỹ – và đây là trách nhiệm của Nhà nước chứ không ai làm thay được.

Họa sĩ Nguyễn Quang Huy