Sự ồn ào của dư luận chủ yếu đến từ phản ứng của các nhân vật được lấy làm nguyên mẫu trong phim. Và từ đây, vấn đề muôn thuở của sáng tạo văn học – nghệ thuật tiếp tục được đặt ra: Hư cấu!
Từ câu chuyện phim …
Trong những ồn ào xung quanh bộ phim “Em và Trinh”, nhiều người, trong đó có cả giới phê bình cho rằng, doanh thu 100 tỷ đồng chưa phản ánh đúng giá trị thực tế của tác phẩm, đó là kết quả. cộng hưởng khán giả. Vì quá yêu mến người nhạc sĩ tài hoa nên khi có phim về anh, nhiều khán giả sẵn sàng bỏ tiền mua vé đến rạp. Sau đó, như một phản ứng dây chuyền, những lời khen, chê của dư luận tiếp tục kích thích sự tò mò của nhiều khán giả khác. Lượng người mua vé vào rạp nên có thời điểm tăng đột biến. Về mặt tạo hiệu ứng truyền thông, quảng bá và doanh thu, bộ phim của đạo diễn Phan Gia Nhật Linh đã thành công ngoài mong đợi. Còn về chất lượng tác phẩm thì lại là một câu chuyện khác.
Nhiều ý kiến phàn nàn về tạo hình và kỹ năng hóa thân của hai diễn viên chính đóng vai nhạc sĩ Trịnh Công Sơn là Avin Lu (thời trẻ) và Trần Lực (tuổi trung niên) chưa khắc họa đúng chất Trịnh Công Sơn. Bên cạnh đó là phản ứng của những người thân thiết và gần gũi với nhạc sĩ họ Trịnh về những tình tiết hư cấu trong phim. Giới truyền thông đã tốn không ít giấy mực để ghi lại những phản ánh đa chiều của khán giả xung quanh vấn đề này, nhưng tựu chung lại, sự hư cấu của các nhà làm phim được cho là đã bóp méo khí chất và tính cách của bộ phim. nhân vật chính so với nguyên mẫu. “Em và Trịnh” chưa thể hiện được chất lãng mạn, rất mong manh, bay bổng, lãng mạn nhưng vô cùng sâu lắng, nhân văn, đầy triết lý, trĩu nặng những suy tư… trong âm nhạc và phong cách. của Trinh. Những câu chuyện và tình tiết hư cấu của các nhà làm phim đã khiến cho cốt truyện trở nên rườm rà, ôm đồm nhiều thứ, thiếu chiều sâu. Nhân vật Trinh trong phim vì thế mà trở nên nhu nhược, đa tình và … si tình!
Đã khá lâu rồi công chúng yêu nghệ thuật thứ bảy mới có một bộ phim về các nhân vật nổi tiếng trong đời sống xã hội. Đây là một thách thức trong hành trình sáng tạo. Nếu làm đúng, nó không còn là nghệ thuật. Nó chỉ là kiểu lấy ngôn ngữ điện ảnh để minh họa tiểu sử nhân vật. Và nếu vậy, thì chỉ cần một bộ phim tài liệu là đủ. Không ngoa khi màn ảnh Việt từng thành công một bộ phim “Em còn nhớ hay anh đã quên” về Trịnh Công Sơn ra mắt khán giả vào cuối những năm 1990 với sự tham gia của dàn diễn viên tên tuổi. Ngôn ngữ Anh Lê Công Tuấn Anh. Ngoài ra, hình ảnh, cuộc đời và tác phẩm của Trịnh Công Sơn còn xuất hiện trong nhiều bộ phim khác, cả phim điện ảnh và phim truyền hình. Làm lại chủ đề, nhân vật mà người khác đã làm, nếu bạn không có cách làm riêng, cách tiếp cận của riêng mình, bạn cầm chắc thất bại. Vì vậy, hư cấu là một thao tác nghệ thuật tất yếu. Vấn đề là hư cấu như thế nào, hư cấu ra sao để các nhân vật thể hiện được những tính cách tiêu biểu nhất, phim phải có sắc thái riêng và thu hút được khán giả. Tiểu thuyết mà nguyên mẫu phản ứng với những tình tiết phi thực tế, nhân vật chính trở nên bình dân, thậm chí tầm thường, cho dù tác phẩm có thu hút được bao nhiêu thì cũng khó có thể nói là thành công. .
… Đến đời sống văn học nghệ thuật
Nhìn lại những bộ phim và phim truyền hình lấy nhân vật nổi tiếng làm chất liệu và đề tài sáng tạo, có thể thấy cuộc tranh luận (thậm chí là tranh cãi) về tiểu thuyết chưa bao giờ có hồi kết. Có những bộ phim nhờ hư cấu mà giá trị nội dung và nghệ thuật được nâng cao và được công chúng đón nhận. Điện ảnh cách mạng Việt Nam từng đưa nhiều nhân vật là nguyên mẫu của những chiến sĩ tình báo tài ba lên phim với nhiều tình tiết hư cấu, đã trở thành kinh điển. Ngược lại, vì hư cấu nên nhiều phim hỏng, dù trước khi ra mắt đã được quảng bá rất rầm rộ. Hư cấu trong sáng tạo nghệ thuật là sản phẩm của trí tưởng tượng của người nghệ sĩ. Tuy nhiên, đôi khi chỉ vì một “lỗi chính tả”, hoặc sự bất cẩn, hoặc suy nghĩ chủ quan, đơn giản mà làm hỏng cả một tác phẩm. Câu chuyện “Cậu bé vàng” trong bộ phim cùng tên của đạo diễn Trần Vũ Thụy là một ví dụ. Chỉ vì đạo diễn đưa một chú chó Nhật Bản vào phim thay vì một chú chó vàng thuần Việt mà ngay khi ra mắt, bộ phim đã bị khán giả phản ứng.
Như vậy, dù là tác phẩm chuyển thể từ tác phẩm văn học nhưng chỉ cần một chi tiết bất cẩn, nó ngay lập tức trở thành con sâu bỏ rầu nồi canh. Sau khi được trao giải Sách hay nhất tại Giải thưởng Sách Quốc gia năm 2018, tiểu thuyết “Chim ưng và người đan giỏ” của tác giả Bùi Việt Sỹ lập tức gây xôn xao dư luận vì những chi tiết hư cấu phản cảm. Sách của Bùi Việt Sỹ viết về các nhân vật lịch sử như Phạm Ngũ Lão, Trần Hưng Đạo, Trần Khánh Dư … Viết về các bậc tiền nhân đã đi vào lịch sử dân tộc, trong đó có nhân vật đã “hóa thánh” trong đạo. đời sống của nhân dân mà tác giả tưởng tượng ra những chi tiết ân ái rồi thể hiện trên trang văn một cách trần trụi, thô tục thì quả là khó chấp nhận.
Không có công thức hay khuôn mẫu nào cho tư duy sáng tạo, vì mỗi tác giả là một phong cách. Để đưa người thật, việc thật thành nhân vật của văn học, nghệ thuật, mỗi tác giả đều có cách nhìn, cách tiếp cận riêng. Gần đây, việc xuất hiện một số tiểu thuyết lịch sử viết về chân dung các vị vua, anh hùng dân tộc, danh nhân được độc giả quan tâm cho thấy xu hướng sáng tác này đang được rất nhiều người quan tâm. nghệ sĩ được chọn. Nhà văn Phùng Văn Khai là một trong những tác giả có nhiều đầu sách về các nhân vật lịch sử. Từ năm 2015 đến nay, anh đã xuất bản 6 cuốn tiểu thuyết về các nhân vật lịch sử, như: Phùng Hưng, Ngô Quyền, Lý Nam Đế, Triệu Quang Phục, Đào Lang Vương … Theo Phùng Văn Khải, viết về các nhân vật lịch sử phải gắn bó với lịch sử, tôn trọng lịch sử, viết về những nhân vật tu thành lịch sử của dân tộc. Tính hư cấu trong tiểu thuyết lịch sử là một trong những yêu cầu sống còn của tác phẩm. Nhưng hư cấu phải dựa trên lịch sử, hư cấu một sự thật lịch sử, trên khoa học lịch sử, chứ không thể hư cấu một cách tùy tiện.
Tính hư cấu là một thuộc tính tất yếu của văn học-nghệ thuật. Không có tác giả nào nói không với hư cấu, nhưng không có quy tắc máy móc nào để xác định biên độ và giới hạn của hư cấu. Trí tưởng tượng của người sáng tạo, do đó, không chỉ đơn thuần là một hoạt động nghệ thuật, mà còn là một tư tưởng nghệ thuật khoa học, cao hơn. Mục đích của hư cấu là nâng cao tác phẩm và không phải và không thể là một dạng hư cấu, không có yêu sách. Tuy nhiên, đời sống văn học – nghệ thuật trong cơ chế thị trường không loại trừ trường hợp tác giả biết điều này nhưng vẫn cố tình bịa chuyện, “gài bẫy” như một cách tạo hiệu ứng ngược, gây chú ý. cho công việc của họ cho mục đích riêng của họ. Đây là điều đáng lên án!
Hiện thực lịch sử và bản ngã nhân vật giống như nền móng và bản vẽ của ngôi nhà. Người xây dựng có thể thêm các chi tiết, sơn, sửa … tùy thích nhưng không được thay đổi kết cấu, thiết kế. Tùy tiện hư cấu giống như cuốc mái nhà trồng rau, có lợi và có hại.
PHAN TÙNG SƠN
