Người viết đã đọc khá nhiều bài trên báo và mạng xã hội về “kỷ lục” điểm chuẩn năm nay. Phần lớn, vẫn còn những nghi ngờ giữa chất lượng giáo dục thực sự và điểm số. Xem điểm cao có tốt không, điểm cao sau khi ra trường có hot không, sinh viên ra trường có dễ xin việc không? Thậm chí, có nhiều học sinh cũ từng thi đầu vào khối C phải thốt lên vừa bất ngờ vừa hoang mang trước kết quả thi? Chúng ta sẽ có những nhà nghiên cứu, nhà giáo hay nhà văn, nhà báo như thế nào trong 10, 20 năm nữa khi mà ngày nay họ có xuất phát điểm gần như ở… vạch đích tốt.
Nếu ai đã từng làm trong ngành sư phạm, từng tham gia luyện thi và chấm thi đều hiểu rằng ngày nay việc chấm các môn xã hội (đặc biệt là môn văn) được định lượng bằng điểm số trên phiếu chấm. Sự cụ thể hóa đó đã tạo nên một thang điểm chấm khá rõ ràng, minh bạch cho một môn học rất giàu cảm xúc. Kèm theo đó là đề cương, dàn ý kèm theo hệ thống luận điểm được giảng viên cung cấp cho người học.
Vì vậy, “số hóa” theo nghĩa này cũng là một sự định lượng của một kỳ thi, nó có phần lấn át tiêu chí về khả năng sáng tạo, nhận thức và hiểu biết xã hội của người học. Về khía cạnh này, không chỉ giảng viên, mà cả cán bộ quản lý cũng nhận thấy (ở các mức độ khác nhau) rằng cái gọi là chất lượng của kỳ “chấm bài” khác với thời kỳ “chấm câu”.
Phải chăng việc đánh giá đề thi theo một quy trình là một bước thụt lùi so với kiểu “lấy hồn tôi hiểu hồn” của nhà phê bình Hoài Thanh, liệu con em chúng ta có chạm ngưỡng 27? , 28, 29 điểm hoàn toàn là do may mắn và hoàn cảnh? Sự nỗ lực của các thầy, cô giáo, những đổi mới, sáng tạo trong phương pháp dạy học và sự phát triển của xã hội bao lâu nay không góp phần tạo nên sự phát triển này? Nhiều người không biết mặt khác điểm chuẩn đã giảm sâu vào các ngành Y, Dược và các ngành khác.
Chẳng hạn, trong khi chúng ta đang nói nhiều đến mục tiêu xây dựng chuỗi sản xuất thì ngành “Logistics và quản lý chuỗi cung ứng” (Trường ĐH Giao thông vận tải TP.HCM) lại giảm 10 điểm. Theo báo cáo thị trường CNTT của TopDev, năm 2021 Việt Nam cần 450.000 lao động. Tuy nhiên, tổng số lập trình viên hiện nay ở Việt Nam (tính đến quý I / 2021) là 430.000, tức là còn trống 20.000 vị trí lập trình viên. Năm 2022, khi nhu cầu của thị trường có thể cần tới 530.000 người thì Việt Nam sẽ thiếu khoảng 150.000 lao động. (theo funix.edu.vn). Phải chăng những con số này đang nói lên một nghịch lý giữa nhu cầu của xã hội và sự lựa chọn của những người đạt điểm cao?
Có thể thấy, dư luận xã hội gần đây đang “bắt trend” theo những hiện tượng, con số mà không để ý đến bản chất vấn đề. Các con số là một tín hiệu tâm lý xã hội mạnh mẽ. Người ta nhận thấy David Beckham đã xếp hàng hơn 13 tiếng đồng hồ để được vào viếng Nữ hoàng Anh; đến 32 người chết trong vụ cháy quán karaoke An Phú (TP Thuận An-Bình Dương); đến con số 9 ngày nghỉ Tết Nguyên đán năm sau… Cảm xúc từ những con số đang ảnh hưởng đến lý trí của chúng ta khi nhận định và phán xét mọi việc. Từ đó dễ bỏ qua nguyên nhân sâu xa, mấu chốt của thành công.
Trong bài viết có tiêu đề “Không ngạc nhiên khi điểm xét tuyển đại học lên đến 29,95”, PGS.TS. Trần Thành Nam chỉ ra: “Nhiều trường không còn quá tin tưởng vào điểm thi tốt nghiệp THPT nên đã phân bổ nhiều chỉ tiêu cho các phương án xét tuyển khác như thành tích trong các cuộc thi quốc tế, quốc gia, khoa học kỹ thuật quốc gia, nhất, nhì, và giải ba trong cuộc thi dành cho học sinh giỏi, có ý thức; hoặc chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế như IELTS 6.0 trở lên, TOEFL iBT 60, Cambridge English Qualification 169, SAT 1200, ACT 25 điểm. ” (theo baoquocte.vn).
Điều này cho thấy xu hướng chuyển dịch rõ nét hơn khi việc liên thông giữa bậc THPT và bậc đại học luôn có những bất cập. Có lẽ điều mà các bậc phụ huynh và nhiều thầy cô giáo muốn là điều mà các trường đại học e ngại: Đó là tri thức khoa học, khả năng tư duy, sáng tạo chứ không phải “thợ khéo” như câu nói của cố nhà văn Nam Cao.
Dù đăng ký tới 99 nguyện vọng, dù điểm thi lên tới 29 nhưng có lẽ học sinh đang là nạn nhân của cảm xúc “số hóa” của cộng đồng mạng. Nếu trước đây, áp lực “con nhà người ta” chỉ đến từ hàng xóm, láng giềng, đồng nghiệp thì nay đã là cả “làng” Facebook. Các luồng dư luận va chạm, lợi ích chỉ ở con số thống kê mà không giải quyết được vấn đề chất lượng, việc làm và sự phát triển đúng đắn của giáo dục và xã hội.
Khi đọc bài “Phục hưng đất nước bắt đầu từ cải cách đại học” của tác giả Phạm Mạnh Hùng (Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội) trên Vietnamnet, người viết nhận ra vùng ý chí. Để đảm bảo chất lượng, đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp và thị trường, cần cải cách đột phá về một số vấn đề cụ thể: Xây dựng khung chương trình chuẩn, hạn chế tối đa các môn học không liên quan trực tiếp đến chuyên môn nghiệp vụ, chú trọng thực hành với tỷ lệ 20% lý thuyết, 80% thực hành, gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp; Đảm bảo có đội ngũ giảng viên giỏi và được trang bị cơ sở vật chất, thực hành hiện đại.
Các giải pháp mà tác giả đề xuất nhằm xây dựng nền tảng vững chắc, giúp người học và phụ huynh có cơ sở hướng nghiệp, lựa chọn hướng đi đúng đắn, phù hợp với năng lực và thị trường lao động. Tôi nghĩ, cái gốc của các kỳ thi là định hướng, cấu trúc ngành nghề sẽ tạo ra sự phân loại ngay từ khâu đăng ký dự thi hay xét nguyện vọng. Chúng ta buồn hay giận vì một học sinh dù điểm cao vẫn không đậu thủ khoa nhưng chúng ta lại quên mất rằng vì lý do gì mà thí sinh lại rơi vào cuộc cạnh tranh không đáng có đó? Tất cả chỉ vì cách nhìn nhận và đánh giá còn khá đơn giản, dựa trên số liệu thống kê của năm trước, các bạn yên tâm.
Chúng ta luôn lắng nghe những con số, nhưng không phải lúc nào chúng ta cũng dựa vào số liệu thống kê để đưa ra nhận định của mình. Trong thời đại mà tin tức trở thành mặt hàng bán chạy nhất, và dữ liệu là “món ăn tinh thần” nóng hổi nhất thì “thực đơn” để tạo nên món ăn bồi bổ tinh thần càng cần phải cẩn thận và kỹ lưỡng hơn. và tinh tế. Đó cũng là cách ứng xử của bản thân, mang lại hiệu quả tốt cho những người thân yêu và tâm lý vững vàng cho xã hội. Thử nghĩ xem, nếu cộng đồng mạng và cộng đồng phụ huynh không tránh khỏi những cơn sốt này thì các bé sẽ học được gì? Cảm xúc luôn là động lực, là mục tiêu của cuộc sống, nhưng nếu cứ “số hóa” một cách đơn giản như vậy thì sẽ chẳng mang lại cho chúng ta điều gì thuận lợi cả…
