(HNM) – Không chỉ dùng để may trang phục, lụa còn trở thành chất liệu góp phần làm phong phú thêm dòng chảy mỹ thuật Việt Nam từ đầu thế kỷ XX. Trải qua những thăng trầm, có lúc tưởng chừng sẽ rơi vào quên lãng, lụa như được “đánh thức” bởi những nghệ nhân trẻ. Qua triển lãm “Sợi nối”, người ta tìm thấy sự kết nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa lụa và các chất liệu khác nhau, giữa các nghệ nhân trẻ và nghệ nhân trong làng để thỏa sức sáng tạo và thể hiện. Tiếp cận cảm xúc, suy nghĩ của bạn …
“Giọng nói” của Silk
Lụa là một trong những chất liệu đã được sử dụng trong giảng dạy và sáng tạo mỹ thuật ở Việt Nam trong gần một thế kỷ qua, kể từ trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (tiền thân của Đại học Mỹ thuật Việt Nam ngày nay). ) thành lập. Cùng với sơn mài, lụa tơ tằm đã trở thành chất liệu nghệ thuật gắn kết tinh thần truyền thống của dân tộc, sức cảm hóa phương Đông với thẩm mỹ hiện đại phương Tây, là chất liệu trung gian dung hòa tinh thần của con người. giữa truyền thống và hiện đại.
Có dịp tham quan Triển lãm “Sợi dây kết nối” (từ ngày 19/8 đến 11/9 tại Trung tâm Nghệ thuật đương đại Vincom (VCCA – Quận Thanh Xuân), nhiều người sẽ không khỏi ngỡ ngàng trước sức sáng tạo của các nghệ sĩ trẻ nổi tiếng nhất thế giới) hiện nay. Hơn 80 tác phẩm trưng bày được sáng tác bởi 24 họa sĩ và sinh viên đang theo học hoặc tốt nghiệp trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. và cảm xúc đối với cuộc sống.
Trong không gian rộng hơn 1.000m2, ngay trung tâm triển lãm là những tác phẩm sắp đặt, như một bảo tàng thu nhỏ tái hiện quy trình trồng dâu, nuôi tằm, dệt lụa truyền thống của Việt Nam. Trong ngày khai mạc triển lãm, Nghệ nhân ưu tú Phan Thị Thuận (làng dệt Púng Xá, huyện Mỹ Đức) đã trình diễn các công đoạn của nghề dệt lụa, giúp du khách hiểu hơn về một nghề có lịch sử hàng nghìn năm. Đây cũng là cách tôn vinh nét truyền thống độc đáo hiếm thấy ở các triển lãm nghệ thuật khác.
Đến với không gian trưng bày “Sợi dây kết nối”, ngoài những tác phẩm được thể hiện trên tranh lụa theo phong cách truyền thống, công chúng Thủ đô còn bắt gặp sự bứt phá đầy trăn trở của các họa sĩ trẻ qua thử nghiệm. kết hợp lụa với sơn mài hoặc các tác phẩm sắp đặt và trình chiếu. Đó là một sự tương phản tuyệt vời giữa sự mỏng manh của lụa và sự thể hiện sắc nét, mạnh mẽ của sơn mài; sự tương phản giữa vật liệu truyền thống và phương tiện trình chiếu hiện đại; là cái nhìn mới mẻ của các nghệ nhân trẻ với kinh nghiệm tích lũy của các nghệ nhân. Thông qua những mặt đối lập ấy là sự kết nối sợi dây tình yêu nghệ thuật truyền thống để tạo thành một thể thống nhất.
Nếu như ở tác phẩm Cấn – gồm 3 bức tranh kết hợp thêu trên lụa vô cùng độc đáo và tinh xảo thì Hoàng Thị Việt Hương lại kể câu chuyện về người hầu gái của mẹ và đề cao nét đẹp của đạo. Tín ngưỡng thờ Mẫu đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa đại diện của nhân loại, còn Nguyễn Cẩm Nhung và Bùi Kim Hiền cho người xem thấy được sự tương phản giữa màu sắc và chất liệu của sơn mài và lụa qua tác phẩm “Gặp gỡ Thánh Mẫu”.
Nguyễn Cẩm Nhung (giáo viên Trung tâm nghệ thuật Cuckoo) cho biết: “Chúng tôi muốn đặt sự mỏng manh của lụa vào giữa bức bình phong sơn mài làm từ gỗ nguyên khối để thấy được sự hài hòa trong sự tương phản giữa hai bức tranh này. vật liệu. Cuộc gặp gỡ tưởng như đối lập giữa tranh sơn mài với họa tiết truyền thống đầy màu sắc mạnh mẽ và tranh lụa đơn sắc với họa tiết hiện đại là cuộc đối thoại giữa quá khứ và hiện tại.
Triển lãm cũng thể hiện sự kết nối giữa các nghệ nhân và nghệ nhân trẻ, giữa công nghệ hiện đại và tri thức dân gian của làng nghề đã tồn tại hàng thế kỷ. Tác phẩm “Xưa, nay, mai…” của Trương Hoàng Hải và Đỗ Vũ Minh Ngọc, thể hiện bằng thủ pháp sắp đặt trống sơn mài, lụa, video art là điểm nhấn tại triển lãm.
Để làm được tác phẩm này, Trương Hoàng Hải đã phải mày mò với những tay nghề của làng nghề căng da mặt trống, rồi tỉ mỉ căng từng sợi tơ lên mặt trống. Căng trống bằng da vốn đã khó, căng bằng lụa còn khó hơn nhiều. Tuy nhiên, Hải đã làm 15 chiếc trống và cùng với Minh Ngọc – người phụ trách vẽ hoạt hình dựa trên câu chuyện “Cóc kiện trời” thực hiện một video art thực hiện trên trống lụa vô cùng sinh động và hấp dẫn.
Để hoàn thành tác phẩm “Dâu Bãi Núi”, Nguyễn Thị Hoài Giang đã đồng hành cùng nghệ nhân Phùng Xá, trực tiếp tham gia sản xuất và hoàn thiện tác phẩm ngay từ khâu tạo hình nguyên liệu. Qua cách sắp đặt tấm lụa rộng 40m2 với dải lụa vàng treo trên trần nhà, bên trong là chăn lụa và nhộng, cộng với hiệu ứng ánh sáng, âm thanh của những chú tằm nhả tơ, người xem càng hiểu thêm những vất vả của nghề “nuôi tằm”. ăn cơm đứng ”. Hoài Giang chia sẻ: “Lụa là chất liệu gần như không trọng lượng, nhưng tôi nhận ra sức nặng nằm sau tác phẩm. Đó là công việc của dân làng và của cả đội ”.
Thúc đẩy giáo dục khai phóng để khuyến khích sự sáng tạo
Họa sĩ – giám tuyển Nguyễn Thế Sơn cho biết, đây là triển lãm thứ 8 của Xưởng Tơ lụa (thuộc Khoa Hội họa, Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam) trong 3 năm qua. Các cuộc triển lãm phản ánh quá trình học tập và sáng tạo của học sinh thông qua phương pháp giáo dục nghệ thuật khai phóng – khuyến khích thể hiện cá nhân, tư duy tự do thể hiện để thúc đẩy sự sáng tạo.
“Phương pháp giáo dục nghệ thuật khai phóng không yêu cầu học sinh phải có trình độ công nghệ cao mà quan trọng là sử dụng phương pháp nghiên cứu để tự đối thoại và tự khám phá. Cách giáo dục này giúp người học hiểu và vận dụng kiến thức hiệu quả, phù hợp với thực tế để tạo ra những tác phẩm mang dấu ấn, phong cách riêng ”, họa sĩ Nguyễn Thế Sơn cho biết.
Với phương châm giáo dục này, các thế hệ sinh viên đang theo học hoặc trưởng thành từ Khoa Hội họa (Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam) sớm có tư duy, hình thành phong cách và đặc biệt là nghị lực sống. sức sáng tạo dồi dào. Trong “Sợi dây kết nối”, các nghệ sĩ đã tái hiện câu chuyện về tình yêu đơm hoa kết trái trong mùa dịch bệnh, hạnh phúc khi tìm thấy nhau và cả những mất mát, chia ly. Cũng chính những ám ảnh về nạn dịch khiến con người mất kết nối với những người thân yêu, với xã hội và với chính bản thân mình, từ đó nhắc nhở nhau về việc duy trì sự đồng cảm trong cuộc sống …
Cũng từ triển lãm này, người ta vui mừng khi thấy được sức sống mới của tranh lụa sau mấy chục năm bị lãng quên. Từ sau thời kỳ Đổi mới (1986) đến nay, số lượng họa sĩ vẽ tranh lụa ngày càng ít do thị trường của dòng tranh này ngày càng thu hẹp, giá trị tranh lụa không cao nên không thu hút được các họa sĩ tài năng. bác sĩ tốt. Như một vòng luẩn quẩn, không có họa sĩ giỏi thì tranh lụa không thể cạnh tranh được với tranh sơn dầu, sơn mài, acrylic … Điều đó đòi hỏi phải thay đổi từ cái gốc, tức là đào tạo nâng cao chất lượng đội ngũ làm tranh lụa Việt Nam.
May mắn thay, khoảng chục năm trở lại đây, với những cách tiếp cận mới, đặc biệt là sự thử nghiệm táo bạo của các họa sĩ và các phương tiện, kỹ thuật hiện đại, nghệ thuật tranh lụa đã “hồi sinh”. ”Và bắt đầu có chỗ đứng trên thị trường. Nhờ đó, làng nghề dệt lụa tơ tằm cũng có nhiều cơ hội phát triển hơn.
Theo họa sĩ Nguyễn Thế Sơn: “Tương lai của tranh lụa phụ thuộc vào số lượng họa sĩ tạo ra thị trường. Có thị trường và làng nghề mới phát triển. Cần tìm hiểu thị trường để tạo bản sắc cho tranh lụa Việt Nam, sản phẩm có giá trị cạnh tranh cao. Đó là sự kết nối vòng tròn cần thiết để tranh lụa Việt Nam vươn ra thế giới trong tương lai ”.
