Tôi bắt đầu làm báo tại Báo Quảng Nam đã 25 năm. Có chuyến tàu nào đến đón đồng nghiệp cũ trở về tuổi thanh xuân?
1. Sau nhiều lần tìm kiếm, cuối cùng tôi phải ngậm ngùi thú nhận rằng mình đã để mất những cuộn phim tài liệu từ thuở mới vào nghề, năm 1997. Bao nhiêu cuộn phim tài liệu, sau khi in ra, tôi đều chọn lại và cất cẩn thận trong chiếc túi xách màu xanh.
Rồi thỉnh thoảng tôi mở túi, gỡ nắp hộp nhựa trắng, kéo nhẹ đoạn phim ra, nhìn những mảng trắng đen xem thuốc có còn “tươi” không… Thế là những lần tôi chuyển nhà ở Tam Kỳ. và Đà Nẵng, tôi để quên chiếc túi màu xanh đó ở đâu đó.
Các đồng nghiệp cao cấp của tôi, và cả thế hệ của tôi kéo dài thêm vài năm nữa, vẫn chưa quên thời kỳ chụp ảnh bằng máy cơ, tức là máy ảnh hoạt động bằng cơ học, sử dụng phim.
Gặp lại, nhắc lại, nhiều anh chị em vẫn còn nguyên… nỗi ám ảnh. Mở nắp sau của máy ảnh, lắp phim vào và áp ngón tay của bạn vào phim. Sau đó điều chỉnh khẩu độ và tốc độ. Sau đó, cài đặt đèn, nheo mắt. Sau đó bấm nút… Nhưng phải đợi đến khi phim chiếu xong mới biết “đứa con” của mình như thế nào.
Nhân vật trong ảnh đã đóng cửa chưa? Quá ít hoặc quá ít ánh sáng? Nét, hay mờ? … Những người làm báo ngày càng bị ám ảnh, bởi thời gian và sự kiện không cho họ cơ hội sửa chữa sai lầm.
In tráng phim cũng là một “công đoạn” đặc biệt. Đó là bởi vì, ai có kỹ thuật chụp ảnh tốt sẽ ít rủi ro hơn và ít tốn phim hơn. Còn với nhiều người, không chỉ lo lắng mà còn phải vất vả đầu tư thời gian, công sức cho quá trình tráng phim.
Thông thường, khi dán phim xong, nếu phim có chất lượng tốt, bạn hãy yêu cầu nhân viên tiệm ảnh bấm nút để “chuyển ảnh” ra giấy. Từ bức ảnh đã in, được quét lại, nhưng đó là một câu chuyện khác…
Như vậy, “phí” cho mỗi bức ảnh mới được giảm thiểu. Nhưng để nhịp nhàng như vậy thì giữa thợ chụp và thợ sửa ảnh ở tiệm chỉnh sửa ảnh phải “thân thiết”. Tôi vẫn nhớ nụ cười hiền lành, thân thiện của các anh chị ở tiệm ảnh Anh Đức trên đường Phan Chu Trinh (Tam Kỳ) khi cẩn thận lựa từng thước phim.
Chuyện vất vả rửa ảnh hồi đó “áp dụng” cho mọi người. Còn nhớ khi nhạc sĩ – nhà báo Vũ Đức Sao Biển (lúc đó công tác tại Báo Pháp luật TP.HCM) về Quảng Nam, anh cũng nhờ tôi chở đến tiệm ảnh Anh Đức để chuẩn bị phim.
Dọc đường, anh hỏi chuyện tác giả Huỳnh Ngọc Chiến và xin gặp. Thời điểm đó, Huỳnh Ngọc Chiến còn ở Tam Kỳ và gây chú ý với loạt bài tiểu luận kiếm hiệp Kim Dung đăng trên báo Kiến Thức Ngày Nay, sau này được in thành tập “Lai rai chén rượu giang hồ”.
Vậy nên, với những người viết nhiều về đề tài này như bác Vũ Đức Sao Biển (cũng đã in trong tập “Kim Dung trong đời tôi”) thì đương nhiên phải có chỗ để liên tài. Vừa rồi, và bây giờ họ đều là những người cổ đại …
2. Không chỉ ảnh báo chí mới là công việc khó. Cách đây 25 năm, câu chuyện gửi bài về tòa soạn cũng “trần trụi” không kém.
Nếu độc giả nào sinh năm 1997 trở về sau tình cờ đọc được những dòng chữ này sẽ rất bất ngờ. Phóng viên ở xa chỉ gõ bài trên máy tính xách tay, thậm chí dùng điện thoại thông minh, rồi gửi bài qua email hoặc nhập vào các tòa soạn báo điện tử, trên tài khoản CMS cá nhân thì có gì phải phàn nàn? Làm ơn, bạn đã làm gì trong những ngày có một số “món ăn” hiện đại.
Nếu ở tòa soạn, các phóng viên chăm chỉ viết tin – bài trên một mặt giấy A4 thì công việc tiếp theo sẽ do các kỹ thuật viên đánh máy. Nếu ở xa, phóng viên phải thêm một bước nữa: tìm bưu điện gần đó, fax lại. Đau khổ không chỉ của riêng người viết.
Tôi còn nhớ những kỹ thuật viên ở tòa soạn, hễ có tín hiệu fax là họ lại lao vào xử lý. Mắt đọc, tay lướt nhanh trên bàn phím. Hai chị em đọc, “dịch”, và đánh máy. Vì mỗi người một mặt chữ, và thường viết vội. Họ có thể vừa gửi nó từ một bưu điện nào đó dọc theo Quốc lộ 1, hoặc vừa ra khỏi rừng và viết nguệch ngoạc…
Những người từng fax tin bài cho Báo Quảng Nam thời đó, chúng tôi có “nợ” các chị gõ tin trên máy ở tòa soạn một lời cảm ơn không?
3. Theo thời gian, nỗi lo lắng cũng nguôi ngoai với các đồng nghiệp khi những chiếc máy ảnh bán tự động và tự động lần lượt ra đời. Giờ đây, đôi khi chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh là đủ để ghi âm, ghi hình, quay video sắc nét và mỗi phóng viên báo chí đa phương tiện giống như một “biên tập viên di động”.
Nhưng càng thuận lợi, tôi càng nhớ về những ngày đầu còn nhiều thiếu thốn và chợt nghĩ đến tấm vé trong truyện dài “Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ” của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.
Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh cẩn thận “ghi chú” rằng anh viết cuốn sách này không phải dành cho thiếu nhi, mà dành cho những ai đã từng là thiếu nhi. Đúng là câu chuyện bắt đầu từ khoảng 8-9 tuổi của các nhân vật như Cu Mùi, Tí Sun, Hai Sto …
Cứ cho là vé đi tuổi thơ hạng trung được người bán vé dửng dưng trả lời “hôm nay bán hết vé!” giống như những câu Robert Rojdesvensky trích dẫn ở cuối truyện, nhưng vé của tập truyện dài coi như đã bán hết.
Còn với những đồng nghiệp của 25 năm trước, không biết họ có còn muốn mua một vé đi tuổi trẻ, trở lại với sự nghiệp khó khăn nhưng đầy kỷ niệm sâu sắc?
Và có lẽ, cũng giống như câu thơ tiếp theo của Robert Rojdesvensky, dù có bán hết vé, dù không biết hỏi đường về tuổi thơ ở đâu thì không phải ai muốn về cũng được.
“Nhưng chúng ta không về, / Đừng đợi! / Trái đất còn nhiều con đường. / Từ thành phố Tuổi thơ / Chúng ta lớn rồi, / Đi thật xa…”. (Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ, NXB Trẻ 2011, trang 217).
Tuổi trẻ ấy chỉ thoáng qua thôi, tôi không xin một vé đi (hay quay) nữa. Bởi vì thời gian đã trôi qua, gần một phần tư thế kỷ …
