Kỉ niệm làng quê in sâu vào tâm trí tuổi thơ
– Trong những năm qua, anh đã vẽ rất nhiều làng quê, cũng đưa làng vào gốm, vào triển lãm trong không gian đa chiều của mình, trong khi anh là một cư dân của phố cổ. Tại sao vậy thưa ông?
– Tôi quê ở phố cổ, đúng vậy, nhưng biến cố gia đình khiến tôi sớm gia nhập đội quân xe lửa “chuyền”, từ năm 9, 10 tuổi, đi bán kem, bán nước. Tôi vẫn còn nhớ rất rõ, tôi có hai xô kem năm xu trên vai, thêm một ấm đun nước và ba cái bát sứ trên nắp, nhưng tôi cứ nhảy từ tàu này sang thuyền khác, từ bờ hồ để chạy theo. Ở những vùng Cầu Giấy, Hà Đông thuở còn là vùng quê xa xôi mưu sinh… Len lỏi vào các xóm bán hàng, cảnh vật ở đó đi vào tâm trí tôi lúc nào không hay. Lớn lên đi sơn nhiều lắm, từ bản miền xuôi đến vùng cao, những ngôi nhà nhỏ lụp xụp xen lẫn trong bóng cây cứ trải dài trong tâm trí, có khi cứ như cảnh chợ quê, người ta sắp đặt. Xe đạp đường dài, mỗi chiếc và mọi chiếc xe đạp có hai giỏ lớn ở hai bên bánh sau …
– Ý bạn là bạn vẽ ngôi làng nhưng bạn thực sự đang vẽ lên tâm trí của bạn? Còn đường phố, nó ở đâu trong tâm trí bạn??
– Nó luôn ở đây. Tôi nhảy xe điện về Hà Đông, thấy có những ngôi nhà như ở phố Hàng Chính, Hàng Vải. Nói là biết từng viên ngói quanh Hồ Hoàn Kiếm cũ thì hơi quá nhưng không gì phai nhạt: cuối tuần tại sân khấu nhỏ trước nhà Thủy Tạ, khi còn là thư viện, diễn viên Ngọc Bảo đã diễn. , cạnh Thủy Tạ là ki ốt bán nước giải khát của cô Tơ béo, bán nộm bò khô của một cô chú người Hoa; Từ Tổng cục Việt Nam (nay là Tràng Tiền Plaza-PV) có một ki-ốt bán hoa, đẹp lắm, nhưng sau này dù đã phá bỏ nhưng tôi thấy mô hình của nó ở Hà Đông, Hải Phòng. … Còn màu trắng của cái bình vôi treo trên cây đa giữa phố Hàng Gai gần nhà, không thể quên màu trắng ấy, trắng nhưng không bạc … Tôi đã cất công vào được. bức tranh. và đồ gốm của tôi …
 |
| Làng, bột màu, 60x80cm, 2022. Ảnh: NVCC |
Làng trong phố, phố trong “làng”
– Tôi được biết anh cũng vẽ rất nhiều cảnh về phố cổ Hà Nội.
– Không chỉ tôi mà có lẽ bất cứ họa sĩ nào đến đây cũng muốn vẽ nó. Phố cổ Hà Nội có một cái gì đó rất lạ, một nét quyến rũ không thể diễn tả bằng lời. Nhưng nói thật, hồi ở Hàng Gai chật chội, mọi sinh hoạt chung trong gia đình bốn người chỉ quanh quẩn mấy mét vuông ấy, nhiều khi tôi chỉ muốn ba người kia đi để tôi lấy chỗ. vẽ một lúc. là đôi khi, cũng cố gắng để hoàn thành bản vẽ. Tôi không hài lòng. Nếu bạn cho tôi sức khỏe, tôi vẫn sẽ cố gắng làm điều gì đó hoàn thiện hơn trong nghệ thuật của mình về Hà Nội.
– Sự chật chội đó có phải là lý do khiến anh chủ động rời phố cổ đến những nơi khang trang hơn?
– Vâng, tôi đã chủ động ra về. Không chỉ vì sự rộng rãi hơn hay cuộc sống vật chất thoải mái hơn mà còn vì những lý do khác. Làm sao tôi có thể nói cho bạn biết … Nhiều người bạn của tôi học tiểu học với tôi, 10 đứa học cả chín. Mỗi lần ngồi với nhau, chúng tôi đều có chung một suy nghĩ, nói thật là vì yêu Hà Nội quá, yêu ghét, yêu nhiều nên phải rời xa để yêu nhiều hơn, như yêu một người mới biết vậy. .. Nếu bạn có Nếu bạn đã từng trải qua cảm giác yêu một người rất nhiều, bạn sẽ hiểu.
– Không gian sống khác đã thay đổi bạn như thế nào?
– Không có nhiều thay đổi trong nội bộ. Chúng tôi được thừa hưởng một nền giáo dục của gia đình, ngoài kỷ luật, chúng tôi cũng cố gắng hiểu hết mức có thể để dù rơi vào hoàn cảnh nào, chúng tôi vẫn có thể sống. Tôi tám chín tuổi đan len xuất khẩu, 10 tuổi đã biết nướng ly thành thạo và như tôi đã kể, tôi đã nhảy tàu điện đi bán kem … Mọi giác quan của tôi như được nâng lên, mở mang cho đầy đủ nhất để tiếp thu kiến thức và kinh nghiệm. Khi trưởng thành, tôi càng hiểu rằng không chỉ giữ được nền nếp gia phong mà còn phải giữ được cái nhìn tinh tế, trực quan của người phố cổ. Dù đi đâu bạn cũng học cách trui rèn bản thân, nhất thời hiểu ý mọi người để tránh những va chạm thô lỗ.
Nhưng việc bỏ “Phố Hàng” về làng ảnh hưởng phần nào đến việc sáng tác của tôi. Khu Kim Mã xưa kia là làng, nay đã lên thành phố, nếp sống ở đó khác phố cổ và chúng tôi cũng cần phải thích nghi. Có cái gì đó mộc mạc hơn, bình dị hơn nhưng vẫn mang đậm chất tình làng nghĩa xóm, khiến cái nhìn của cá nhân tôi dường như rộng mở hơn. Và bây giờ, về Hoài Đức! Trước đây đi ngoài đường không ai biết mình là ai, giờ ra cửa nghe tiếng “chào chú”, “chào chú” rồi cũng chào lại, càng xúc động. Bản thân mình như cởi mở hơn về cuộc sống xung quanh, có nhiều thời gian quan sát chi tiết hơn về từng sự vật xung quanh, ngọn cây, ngọn cỏ … nên mình cảm nhận được trong loạt tranh mới vẽ ở Hoài Đức này, khổ tranh lớn hơn (cười) nhưng độ chi tiết cũng nhiều hơn … Tranh lớn hơn, chứa được nhiều thứ hơn, nhiều thứ hơn, có thể mở rộng ra, khác với sự chật hẹp ở nhiều bức tranh khi tôi vẽ xong ở Hàng Gai. .
– Nhưng trong sự cởi mở đó, liệu có còn “phố” không, thưa ông?
– Như tôi đã nói trước đó, những bức tranh làng tôi, thực sự là làng quê tôi, là những hình ảnh đã in sâu vào tâm trí tôi: có làng Hà Đông nhảy xe điện bán kem, có làng Hà Đông khác. Đồng. Phố Hàng Chính, Hàng Vải ngày xưa thấp thoáng đâu đó những tình cảm làng quê, những quan sát tinh tế từ cuộc sống hôm nay mà nhờ có làng mà tôi được tĩnh tâm thiền định … Cắt một góc làng ngắm phố , nhưng nhiều góc phố tập trung lại để tạo thành một ngôi làng.
– Xin cảm ơn anh về cuộc trò chuyện chân thành!
Nguyễn Bảo Toàn nguyên là cán bộ Phân xưởng Phục chế, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Anh được biết đến như một nghệ sĩ tiên phong thực hành nghệ thuật sắp đặt và trình diễn với nhiều triển lãm cá nhân tại Hà Nội, TP.HCM, New York, Vermont (Mỹ). Anh cũng là nghệ nhân gốm được mời tham gia nhiều trại gốm ở Trung Quốc và Hàn Quốc. Triển lãm cá nhân đầu tiên của anh về gốm sứ có tựa đề Đất qua lửa (Hà Nội, 1994); Nhiều triển lãm tranh, gốm, sắp đặt và trình diễn mang đậm dấu ấn cá nhân của anh có thể kể đến: Đồng chí (1997), Rằm tháng bảy (1999), Mùa vàng (2003), Phố Hội. Ngưng đọng (2004), Cảm xúc tháng 10 (2008), Gốm Bảo Toàn (2014), Đất và Đỏ (triển lãm chung với họa sĩ Lý Trực Sơn, 2017) …
