Ông Trần Văn Sinh 54 tuổi. Làng Hưng Long (xã Mỹ Tân, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định) – nơi gia đình ông Sinh sinh sống, chỉ cách Khu di tích lịch sử – văn hóa Đền Trần vài km. Ông cho biết, xưa kia đất làng ông là khu Đệ Nhị, một trong các khu Đệ Nhất, Đệ Nhị, Đệ Tam, Đệ Tứ … nằm xung quanh Điện Thiên Trường Hành (nay là khu di tích Đền Trần-Chùa Tháp), vốn được vua Trần ban tặng. cho các cận thần của vương triều.
Cũng như nhiều gia đình ở ngoại thành phía Nam, ngôi nhà cao tầng của gia đình ông Sinh nằm trong khu vườn nhiều cây xanh, ô tô đậu trong sân, phía trước là con kênh nhỏ. Điểm khác biệt là trong nhà có nhiều vật dụng bằng tre, nứa, đơn giản nhưng rất đẹp, từ bộ bàn ghế uống nước đến khay để ấm, gạt tàn thuốc lá …
Và, có rất nhiều lồng chim lớn nhỏ nhưng có đặc điểm chung là được làm thủ công, rất cầu kỳ và tinh xảo. Điều thú vị là bàn ghế, lồng chim đều do chủ nhân ngôi nhà tự làm. Càng thú vị hơn khi nghe anh Sinh kể về cách anh làm ra những sản phẩm đó với phong cách kể chuyện chậm rãi. Cách làm đó được anh “áp dụng” khi cẩn thận lựa chọn, cắt và ghép những mảnh tre, nứa, gọi là củi khô thành những món đồ có thể gọi là tác phẩm nghệ thuật.
Trước khi nói về việc làm lồng chim, ông kể về thú chơi chim, cụ thể là thú chơi chim cu gáy của người dân Thiên Trường xưa, Nam Định và nay, với tư cách là một người từng là Trưởng làng chài. CLB chim cu gáy Thiên Trường – Nam Định.
Ông cho biết: “Một trong những thú chơi của các vua Trần xưa là chơi chim cu gáy”: “Chim cu gáy là loài chim tượng trưng cho đấng nam nhi. Nó không bao giờ đẩy đầu vào lồng, chỉ hướng lên hoặc nghiêng sang một bên. Đói chết nhưng lúa rớt sàn cũng không bao giờ mổ. Ở nhà bạn có thể rất tốt nhưng đổi sang nhà khác thì chưa chắc. Dù có phục vụ bao nhiêu thì một khi đã đóng lồng, nó sẽ không bao giờ trở lại, bay thẳng! ”.
Theo ông Sinh, từ thú vui riêng tư của các vua thời Trần trong cung, thú chơi chim cu gáy dần trở nên phổ biến và lan rộng trong đời sống dân gian quanh phủ Thiên Trường, có thể nói là Thiên Trường xưa. – Nam Định bây giờ là “cái nôi” của thú chơi này. Đây cũng là khu vực đồng lúa, lạc, đậu, vào mùa chim chóc thường về rất nhiều. “Tôi kế thừa và tiếp nối sở thích chơi chim cu gáy từ ông nội, rồi cụ cố của tôi”, anh Sinh chia sẻ.
Một chú chim cu gáy xuất sắc có những yếu tố nào? Theo ông Sinh, tiếng gáy của chim cu gáy tuy chỉ có vài tiếng “cu gáy” nhưng lại ẩn chứa rất nhiều sức hấp dẫn về âm thanh, giai điệu, tiết tấu, chỉ cần “Giọng điệu” giới mộ điệu đã có thể phân biệt được đâu là tiếng “chim gáy”. “âm”, âm “chu”, là “bẫy”, là “liu”, “ngông”, là “nuo”. “Một con chim hay, một con chim xuất sắc phải có” cách “riêng, tức là cùng một “con cu” nhưng phải có đặc điểm “đổi đảo”. Câu thứ nhất nó gáy một lần, câu thứ hai nó gáy ba lần. Bỏ ra một lúc thì không hay ”, ông Sinh nói.
Nhớ lại quãng thời gian chơi chim cu gáy ngày xưa, ông Sinh chậm rãi kể: “Ngày xưa, không có nhiều người chơi chim cu gáy như bây giờ, nhưng khi chơi thì chơi rất cẩn thận, rất sùng đạo. chim đến một vài thôn, xã gặp người cùng sở thích, trước khi ngồi phải nhìn mặt nhau xem có tâm tư chơi đùa hay không rồi mới ngồi nói chuyện. uống trà, uống nước, cùng nhau nghe tiếng gà gáy, rồi cùng nhau gật gù, muốn mua về cũng phải nói chuyện chém gió chứ không phải xô bồ như bây giờ, thích lắm. “bán nó?”, “bao nhiêu tiền?”.
Ý là cứ từ từ thôi, kiểu như không sao rồi nếu kham nổi thì cho mình xin về để lo liệu. Hãy gửi lại cho tôi, gửi cho tôi một ít tiền gạo. Nói là gửi một ít tiền, nhưng tay anh ta nhẹ nhàng rút trong túi ra một chiếc khăn tay, trong đó có một hoặc hai chỉ vàng. Khi đó, người mua chim không trả bằng tiền mà bằng vàng, định giá bằng vàng, mua chim. Một con chim hay, một con chim xuất sắc được mua bằng một hai chỉ vàng. Nhiều đánh giá cao!”
Hiểu sâu về thú chơi chim của cha ông, không ngạc nhiên khi mấy chục năm sau, ông Sinh có thể ngồi ở nhà kể cho chúng tôi nghe về thú chơi chim và cách làm lồng chim của ông, với nhiều kinh nghiệm. . “Năm 1979, khi tôi 11 tuổi, tôi đã tự làm một chiếc lồng chim, bán được 5 đồng”.
Lớn lên, cũng như bao thanh niên, anh Trần Văn Sinh nhập ngũ, giải ngũ rồi về quê lập gia đình, sinh con, rồi lao vào mưu sinh, đủ thứ nghề, từ vào Nam lập nghiệp. làm việc trong các rẫy cà phê, để trở về Nam. Về quê làm thầu xây dựng, làm trang trí sân vườn, làm thợ mộc, đủ thứ. Năm 2005, ở tuổi 37, sau những mệt mỏi của cuộc sống, anh Trần Văn Sinh trở về quê hương, quay lại với nghề làm lồng chim và nhiều đồ dùng bằng tre khác bằng tất cả niềm đam mê của mình.
Bước vào dãy nhà tạm ông Sinh dựng trong vườn, trước nhà chính mới hay đây là xưởng “chế tác”, nơi 17 năm qua ông miệt mài cắt, tỉa, ghép các gốc tre, trúc. thân cây, gốc tre hay một khúc gỗ chất thành đống, trải dài như đống củi để từ đó “làm” lồng chim hay nhiều đồ vật nghệ thuật khác, nhiều vật sau này được bán với giá hàng chục, trăm triệu đồng. Ở đó, ngoài căn phòng đầu tiên dùng để chứa “củi” còn là nơi ông Sinh ngồi sáng tác.
Ngồi trò chuyện với chúng tôi trên bộ bàn ghế hoàn toàn bằng tre, nứa già nam bộ, trông mộc mạc, đẹp đẽ, uốn lượn tự nhiên nhưng rất chắc chắn, ông Sinh cho biết tổng cộng ông phải mất 18 năm mới làm ra được. đã hoàn thành “tác phẩm” này.
Trong số đó, phải mất nhiều năm mới tìm được những thân, rễ tre đực có hình dáng, kích thước, độ cong phù hợp để làm thành hoặc chân bàn ghế vì không thể dùng thân tre thẳng để uốn được. Theo đó, có chân anh kiếm mãi ở tỉnh Hà Tĩnh, có thành phố gặp duyên anh về tận tỉnh Thái Bình. Sau đó phải qua một thời gian dài ngâm tẩm để chống mối mọt, từ đó tỉ mỉ cắt, gọt, nối …
Đổi lại, anh ta khoe vừa bán bộ bàn ghế này cho một người yêu nghề ở tỉnh Hà Nam với giá 400 triệu đồng, chỉ chờ cuối “tháng” có khách trả lại. Về phần lồng chim, anh Sinh cho biết anh phải mất một, hai năm mới hoàn thành. “Thường nghĩ quẩn, lên ý tưởng cho khuôn rồi lại loanh quanh tìm chất liệu phù hợp hoặc ngược lại. Mỗi chiếc lồng tôi cất vào đó một kho báu, một chiếc là của câu chuyện Bánh chưng, bánh giầy, chiếc còn lại là câu chuyện Mẹ Âu Cơ sinh ra bọc trăm trứng. Không có cái nào giống cái kia, hoàn toàn là duy nhất ”.
Điều thú vị nhất, anh Sinh cho biết, cũng bởi thiên về mùi trầm hương mà cách đây 2 năm anh bất ngờ nhận được email yêu cầu từ một doanh nghiệp Hàn Quốc chuyên kinh doanh đồ handmade (làm bằng tay). với lời mời rằng anh cung cấp sản phẩm cho họ nhưng phải giao bản quyền, đổi lại anh nhận được số tiền 3 tỷ đồng. “3 tỷ quý quá nhưng tôi từ chối, vì làm như vậy chẳng khác nào bỏ con”, ông Sinh cười khà khà.
