Trong cuộc đấu giá nghệ thuật châu Á vào ngày 29 tháng 11 năm 2021, nhà đấu giá Aguttes đã sử dụng một bức tranh sơn dầu Cô gái với chim bồ câu bìa cho cuốn catalogue – thứ cho thấy họ khẳng định tầm quan trọng và sự độc đáo của công việc này.
Tuy nhiên, bức tranh này lần đầu tiên được xuất bản, với những dòng chữ Hán bí ẩn, lại là tác giả của họa sĩ Lương Xuân Nhị.
Việc nhà nghiên cứu nghệ thuật Kevin Vương tìm kiếm thông tin xác định lại tác giả thực sự của bức tranh này đã tiết lộ một câu trả lời hoàn toàn khác.
Bà Dung Đoàn giới thiệu các bức tranh với Thủ tướng Chính phủ Việt Nam Trần Văn Hữu. (Nguồn: Bộ Quốc phòng Pháp)
Xem kỹ bức tranh và ngày càng có cảm giác nghi ngờ về tính xác thực của nó, tôi đã liên hệ trực tiếp với Aguttes Auctioneer và nhận được câu trả lời từ cô Charlotte Aguttes – chuyên gia hội họa Đông Dương của Aguttes.
Trong buổi giao lưu, cô khẳng định với kinh nghiệm nhiều năm tìm hiểu tranh của họa sĩ Trường Mỹ thuật Đông Dương và đây chắc chắn là tác phẩm của cố họa sĩ Lương Xuân Nhị.
Để trích dẫn từ bức thư của cô Charlotte Aguttes:
“Danh họa xuất thân trong một gia đình Việt Nam có vị thế quan trọng ở Hà Nội, khi sang Pháp cũng rất thân với Lê Phổ, Vũ Cao Đàm và những người khác.
Đúng là chữ ký bất thường chứ không phải chữ ký thường thấy của Lương Xuân Nhị.
Tuy nhiên, đó là một công việc được thực hiện khi anh ấy còn trẻ, và vì vậy điều này là có thể. Đối với một số họa sĩ thì thường xuyên hơn, ví dụ như Phạm Hầu cũng có nhiều chữ ký khác nhau.
Kỹ thuật vẽ rất dễ nhận ra từ tác phẩm của Lương Xuân Nhị. Tôi đã bán một số tác phẩm của nghệ sĩ này trước đây, một số là tranh sơn dầu rất đẹp, và tôi có thể thấy kỹ thuật của nghệ sĩ ở đây, cách anh ấy sử dụng cọ vẽ … độ chính xác của cử chỉ của anh ấy, màu sắc của nền. ..
Tôi cũng đã kiểm tra bức tranh với thợ phục chế chuyên nghiệp của mình và các vết nứt, lớp nền, độ mòn, khung … đều xác nhận bức tranh được hoàn thành trong khoảng thời gian 1935-1940 ”).
Trích thư của cô Charlotte ngày 18 tháng 11 năm 2021:
“[…] Ở Pháp, người mua được bảo vệ bởi luật pháp nhà nước Pháp. Nếu một tác phẩm được khẳng định là thuộc về một nghệ sĩ, thì trách nhiệm của đấu giá viên gắn liền với yêu cầu đó.
Và anh ta phải trả giá nếu nói dối.
Nếu đôi khi xảy ra sự cố liên quan đến công trình nào đó thì đó là do cá nhân, tổ chức làm việc không nghiêm túc…
Theo tôi được biết, không một tác phẩm nào tôi đấu giá trong 10 năm qua không bị chỉ trích hay phản bác. Không bao giờ.
Tôi đã từ chối tất cả các tác phẩm không đủ tiêu chuẩn khác và gửi chúng trở lại.
Tôi thực sự quan tâm đến tầm quan trọng của vị trí của mình. […] ”
Nhưng nghe trăm lần không bằng một thấy, tôi quyết định đến trực tiếp xem tranh và từ đó có nhiều khám phá thú vị.
Bức tranh thực sự có kích thước lớn hơn, nhưng có lẽ sau khi vẽ, họa sĩ muốn hình ảnh cô gái ở chính giữa khung hình nên đã ép phần vải thừa với nền xanh phía sau. Điều này khá thú vị nhưng hơi lạ đối với một họa sĩ tỉ mỉ, cẩn thận như Lương Xuân Nhị.
Một điều lạ nữa: bức tranh được ký tên “Đổng Doãn Tắc” – tức do Dũng Doãn sáng tác, nhưng nhà đấu giá không bình luận về cái tên này. Phải chăng đó là một bút danh lạ của cố họa sĩ Lương Xuân Nhị?
Tuy nhiên, do không tìm được thêm thông tin nào liên quan đến cái tên này nên lúc đó nghi vấn vẫn còn bỏ ngỏ. Bức tranh sau đó đã được bán với giá 539.520 euro (tương đương 13,8 tỷ đồng vào thời điểm đó).
Sáu tháng sau, tình cờ khi xem một chùm ảnh cũ của nhà sưu tập Tam Sillicat, tôi lật qua nhiều nguồn dữ liệu và tìm ra tác giả thực sự của Cô gái với chim bồ câu.
Chi tiết mấu chốt nằm ở chỗ thiếu sót của bức tranh, như nhà nghiên cứu Hán Nôm Châu Hải Đường đã chỉ ra:
Đây là hai câu đối, Vọng mỹ nhân không lấy ý tưởng từ Xích Bích Phú, và các vị tướng phạm thượng trích dẫn từ Kinh Thi. Ý tưởng của hai câu đối này là chúc mừng tình hình hòa bình sắp xảy ra ở Đông Á, cụ thể là Đông Dương. Đôi câu đối có cốt truyện cổ điển, câu thơ mang tính cạnh tranh, tương phản Á Đông khéo léo, nội dung phù hợp với bối cảnh lịch sử, lời thơ mang tính hiện thực.
Theo nhà nghiên cứu Hà Vũ Trọng, mốc khai sinh của bức tranh năm 1938 không thể sánh bằng bài thơ chữ Hán về “chim bồ câu hòa bình trên biển Đông”.
Cần phải lưu ý rằng biểu tượng “chim bồ câu hòa bình”, vốn đã không trở thành biểu tượng hòa bình chung cho toàn thế giới trước năm 1949, khi Hội đồng Hòa bình Thế giới chọn bức tranh. Paloma của Picasso để in áp phích (mặc dù chim bồ câu là biểu tượng trong nghệ thuật biểu tượng Cơ đốc giáo thời kỳ đầu).
Bức tranh và cả hai câu thơ đều do một người tên là Dũng Đoàn, một cái tên khá nữ tính sáng tác.
Lần tìm tên này, tôi phát hiện ra một số bức ảnh chụp năm 1952, trong đó thủ tướng của chính phủ quốc gia Việt Nam (đồng thời là Bộ trưởng Bộ Ngoại giao và Nội vụ) lúc bấy giờ là Trần Văn Hữu và chính phủ mới. đã có một chuyến ra Bắc, nơi ông đã tự tay cắt băng cho cuộc triển lãm tranh của chị Dung Đoàn được tổ chức tại Ty Thông Tin Bắc Việt.
Đặc biệt hơn nữa, trong album ảnh năm 1953 này có một bức ảnh chụp cùng cô gái là người mẫu trong ảnh Cô gái với chim bồ câu.
Như vậy, có thể suy đoán rằng thời điểm bức tranh hoàn thành có lẽ chỉ vài năm trước khi triển lãm, tức là đầu những năm 1950. Quan trọng nhất là tác giả của bức tranh Cô gái với chim bồ câu Bà Dung Đoàn – một nữ họa sĩ.
Vậy cô ấy là ai? Bạn là nữ họa sĩ đang học tại trường Mỹ thuật Đông Dương?
Sau khi viết vài dòng nghi vấn trên mạng xã hội, tôi dần nhận được liên lạc từ một người thân bên chồng họa sĩ Dũng Đoàn, sau đó là cháu Mỹ và cuối cùng là con trai của bà. con trai cô ấy. Những thông tin gia đình cung cấp đã giúp tôi xác nhận một số thông tin nhất định về nữ họa sĩ Phạm Dung Đoan.
Nữ họa sĩ Phạm Dũng Doãn và Thủ tướng Nguyễn Văn Tám tại triển lãm năm 1953. (ảnh do gia đình cung cấp)
Nữ họa sĩ Phạm Dung Đoan tên thật là Phạm Thị Diên (1917 – 2007), quê ở Yên Bái, bắt đầu hoạt động hội họa tại Hà Nội trước khi vào Nam. Ông cố sinh ra cô là một lương y mở cửa hàng ở Hà Nội.
Họa sĩ Phạm Dũng Đoàn không học vẽ qua trường lớp mà thành danh nhờ tài năng và sở thích của mình. Tuy không giao du rộng rãi nhưng nhờ có năng khiếu vẽ nên cô được nhiều người biết đến, trong đó có nhiều người trong giới thượng lưu và các cấp chính quyền.
Theo ký ức của gia đình, từ những năm 1950, bà đã từng vẽ tranh cho gia đình Vua Bảo Đại – Hoàng hậu Nam Phương và sau đó là cho nhiều quan chức nhà nước khác.
Năm 1952, bà được giới hội họa nhờ giúp đỡ tổ chức hai cuộc triển lãm tranh tại Hà Nội năm 1952 (như tôi đã trình bày ở trên) và tại Sài Gòn năm 1953 (theo ghi chép của gia đình). Năm 1976, bà được Hội Mỹ thuật Việt Nam mời tham dự cả hai cuộc triển lãm tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.
Liên quan đến bức tranh cô gái và chim bồ câu, Theo lời kể của người con trai cả, hồi nhỏ, anh hay chơi quanh cửa hàng tranh của họa sĩ Dũng Đoàn ở Hà Nội, tranh do họa sĩ đặt tên. Hòa bình, một bức tranh khác với cùng một mô hình, cô ấy đặt tên cho nó Hoa loa kèn. Bức tranh Hòa bình Không phải vẽ để đặt hàng và bán qua các cuộc triển lãm.
Với thực tế đó, có thể thấy việc nhà đấu giá Aguttes giao bức tranh này cho cố họa sĩ Lương Xuân Nhị là một sai phạm.
Trong hai phiên đấu giá liên tiếp vào tháng 11 năm 2021 và tháng 4 năm 2022, nhà đấu giá Aguttes đã đưa hai bức tranh “siêu sao” lên trang bìa, nhưng cả hai đều sai về tác giả. Sai lầm trong hình ảnh Cô gái chải tóc đã được tôi phát hiện trước cuộc đấu giá, nhưng bức tranh Cô gái với chim bồ câu khi nó kết thúc.
KEVIN Vương
