Nằm trong lòng chảo rộng khoảng 30 ha, thánh địa Cát Tiên (xã Quảng Ngãi, huyện Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng) là một quần thể di tích kiến trúc mang nhiều yếu tố văn hóa Ấn Độ giáo. . Trong lĩnh vực ảnh hưởng văn hóa Ấn Độ giáo đó, các cư dân cổ ở đây cũng dung nạp những yếu tố văn hóa ngoại sinh từ các nền văn hóa lân cận như Champa, Phù Nam và Angkor, nhưng vẫn khẳng định được tính nội sinh độc đáo của mình. của tôi.
 |
| Du khách tham quan Thánh địa Cát Tiên |
• Thánh địa của Bà-la-môn giáo
Cư dân Cát Tiên xưa đã chọn vùng đất được bao bọc bởi các dãy núi hình bát úp ở phía Tây, Bắc và Đông, phía Nam là sông Đồng Nai làm ranh giới tự nhiên, để xây dựng trung tâm tín ngưỡng. Chính địa thế của vùng đất này đã tạo nên một không gian khép kín, hội tụ đầy đủ các yếu tố linh thiêng, thỏa mãn giáo lý Bà la môn. Bà La Môn giáo, còn được gọi là Ấn Độ giáo, là một tôn giáo phiếm thần và đa thần xuất hiện vào những thế kỷ đầu tiên của thiên niên kỷ thứ nhất trước Công nguyên. Trong quan niệm của Bà La Môn giáo, Thiên đàng hay Thượng đế là ba ngôi gồm ba ngôi: Brahma (đấng sáng tạo), Vishnu (đấng bảo tồn) và Shiva (đấng hủy diệt). “Đây rõ ràng là những ngôi đền thờ thần Shiva, thể hiện qua sự hiện diện của các hình tượng Linga – Yoni (sinh ra sinh khí của nam giới và sinh ra sinh khí của nữ giới). Thần tượng Linga – Yoni được đặt tại chỗ, gắn liền với nhau, không có sự dịch chuyển, mang từ nơi khác đến. Việc thờ cúng thần tượng Linga – Yoni ở Thánh địa Cát Tiên hoàn toàn giống với các đền tháp Champa, đặc biệt là các đền tháp của Nam Champa, đâu đâu cũng có Linga – Yoni ”, GS Lương Ninh khẳng định, tại Hội thảo khoa học về Thánh địa Cát Tiên lần thứ nhất. Đất – 2001.
Cũng tại hội nghị cùng năm, trong tham luận của mình, TS Lê Đình Phùng cho rằng: “Điểm tương đồng rõ nét ở khu di tích này với hệ thống các tháp Chămpa hiện có là ở quy hoạch kiến trúc, phương hướng, kiến trúc, kết cấu của tháp. .. Vật liệu xây dựng ở đây chủ yếu là gạch, kỹ thuật xây dựng là mài tạo sự liên kết của các viên gạch thành một khối vững chắc, giữa các viên gạch có một lớp nhựa thực vật mỏng, làm chất kết dính. ở Thánh địa Cát Tiên tương khắc ở tháp Hòa Lai (Ninh Thuận) ”. Một yếu tố khác cho thấy cư dân Cát Tiên xưa chịu ảnh hưởng của Ấn Độ giáo: các đền thờ ở Thánh địa Cát Tiên có cửa chủ yếu quay về hướng Đông, lò sưởi rộng bằng đá phiến, chân tháp xây ở phía ngoài. góc, giật cấp nhiều lần. Ngoài ra, còn có 352 miếng vàng thể hiện nội dung tôn giáo: hình ảnh các vị thần, các nhà hoạt hình và các nhân vật tôn nghiêm của đạo Hindu cổ đại.
• HỖN HỢP ĐA VĂN HÓA
Từ địa điểm khai quật, cùng số lượng hiện vật tìm thấy tại Thánh địa Cát Tiên, nhiều nhà khoa học đã đưa ra phỏng đoán như sau: Đã từng tồn tại một vương quốc, một xã hội có tổ chức, phát triển tương đối độc lập giữa Phù Nam và Chămpa? Bởi theo GS Lương Ninh: “Để xây dựng được một cụm công trình kiến trúc lớn như ở Cát Tiên đương nhiên phải tốn chi phí và nhân lực khá lớn. Đây phải là thành tựu của một đất nước, một triều đại, một xã hội có tổ chức và một nền văn hóa khá phát triển. “
Thật vậy, nếu đặt Thánh địa Cát Tiên trong tổng thể các di tích kiến trúc chịu ảnh hưởng của Ấn Độ giáo, ta sẽ thấy quy mô kiến trúc ở đây là lớn nhất (30 ha), số lượng phế tích nhiều nhất (chỉ tính riêng khu vực trung tâm của Cát. Thánh địa Tiên là 13 phế tích kiến trúc đền chùa và các công trình chức năng khác), số lượng hiện vật thu được trong quá trình khai quật cũng nhiều nhất (1.333 hiện vật, phong phú về chủng loại và chủ đề). . Trong đó, tháp 1A là tháp có diện tích mặt bằng lớn nhất (144 m2). Chưa kể, Thánh địa Cát Tiên còn sở hữu bộ tượng Linga – Yoni bằng đá lớn nhất Đông Nam Á (Linga cao 2,10m, được chia làm 3 tỷ lệ, tương ứng với 3 ngôi vị thần Brahma, Vishnu, Shiva và Yoni). Dài 2,26 m), cùng một Linga bằng đá thạch anh lớn nhất Việt Nam (dài 25 cm, chu vi 28 cm), một Linga bằng đồng cũng lớn nhất Việt Nam (dài 55 cm, đường kính thân 25 cm) và 397 hiện vật bằng vàng .. .Thông qua những biểu hiện về kỹ thuật chạm khắc trên đá, vàng, trong trang trí đình chùa, làm gạch, tạc tượng tròn … đã cho thấy rằng cư dân cổ ở đây đã có trình độ luyện kim khá cao, khả năng thẩm mỹ tương đối vượt trội. . Điều đó cũng cho thấy, phải là một xã hội được tổ chức tốt, trình độ phát triển nhất định, để huy động sức người, vật lực, kỹ thuật… thì mới xây dựng nên Thánh địa Cát Tiên được nhiều việc. Như được đề cập ở trên.
Tiến sĩ Đào Linh Côn, nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khảo cổ học vùng Nam Bộ, nay là Viện Khoa học xã hội TP.HCM, người gắn bó nhiều năm với Thánh địa Cát Tiên, chia sẻ: “Thánh địa. Cát Tiên có kiến trúc mang nặng văn hóa Chămpa. Bằng chứng là những hiện vật tìm thấy ở đây có nhiều yếu tố chịu ảnh hưởng của văn hóa Chămpa như phù điêu khắc đầu các nhà sư đội khăn, tục chôn người trong mộ… Đó là một trong những nét văn học. đặc điểm của cư dân Malayo – Polynesia (Malay – Polynesian) “. Bên cạnh những yếu tố văn hóa ngoại sinh chịu ảnh hưởng của Champa, Thánh địa Cát Tiên còn có nhiều nét tương đồng với hệ thống di tích kiến trúc thuộc truyền thống văn hóa Óc Eo và hậu Óc Eo ở vùng Đông Nam Bộ. “Trang trí cửa tháp 2A Cát Tiên giống cửa tháp Bình Thạnh (Tây Ninh), bệ Yoni của tháp 2A giống với bệ Yoni đã tìm thấy. tại di tích Đá Nổi (An Giang). Cách trang trí trên lá vàng ở Thánh địa Cát Tiên cũng tương tự như cách trang trí trên lá vàng ở các di tích Gò Thành (Tiền Giang), Gò Xoài (Long An), Đá Nổi và Chùa Nền (Kiên Giang), không chỉ ở các di tích chủ đề mà còn về kỹ thuật chạm khắc, chạm nổi ”, TS Lê Đình Phùng cho biết tại Hội nghị Khoa học Thánh địa Cát Tiên lần thứ I – 2001. Trên cơ sở đó, TS Lê Đình Phùng tạm kết luận:“ Đây là một thánh địa. với những đặc trưng riêng, thuộc truyền thống văn hóa Óc Eo nhưng chịu ảnh hưởng của văn hóa Chămpa trong quá trình tồn tại và phát triển ”.
• CỘNG ĐỒNG VĂN HÓA
Với những dẫn chứng trên, chúng ta thấy Thánh địa Cát Tiên là nơi hội tụ của nhiều nền văn hóa, cả văn hóa núi và văn hóa biển. Tuy nhiên, nó không hoàn toàn nghiêng về hệ thống kiến trúc văn hóa Chămpa, cũng như không thuộc hệ thống kiến trúc văn hóa Óc Eo, hay hệ thống kiến trúc văn hóa Angkor. Như cố GS Trần Quốc Vượng đã khẳng định: “Di tích này có một nhân vật chính giữa. Và, nó là những gì nó là. “
Trong thực tế lịch sử, giao lưu văn hóa là một yêu cầu khách quan, tất yếu. Sự tương tác của nền văn hóa này với nền văn hóa khác cũng mang tính khách quan và tất yếu. Tuy nhiên, điều đặc biệt của cư dân Cát Tiên xưa là họ đã tạo dựng được cơ sở văn hóa có khả năng hội nhập với các nền văn hóa khác, tạo nên sự giao thoa văn hóa giữa Phù Nam, Chân Lạp và Chămpa. và Angkor – cùng ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ giáo, bên cạnh đó tạo nên một hệ giá trị văn hóa bản địa rất riêng. Chính những yếu tố văn hóa nội sinh nổi bật đã góp phần khẳng định thế độc lập của chủ nhân Thánh địa Cát Tiên. Vì vậy, cư dân Cát Tiên xưa đã tập trung tài nguyên quốc gia, tích hợp tinh hoa văn hóa nội sinh và ngoại sinh, xây dựng một trung tâm tín ngưỡng Bà la môn ngang hàng, ngang tầm với các yếu tố khác. yếu tố nội sinh vượt trội so với các nước láng giềng. Tuy nhiên, do cùng một hệ tư tưởng tôn giáo, không thể tách rời các tiêu chuẩn của Ấn Độ giáo trong việc xây dựng đền tháp, cũng như việc xác định thần chính, nên chúng ta vẫn dễ dàng nhận thấy các yếu tố văn hóa Chămpa, văn hóa Óc Eo, văn hóa Angkorian pha trộn. ảnh hưởng trong một tổng thể văn hóa ở Thánh địa Cát Tiên.
LOẠI KA
