Tháng 9 với những cơn mưa bất chợt giữa những ngày nắng nhuộm vàng từng con phố Hà Nội mùa thu. Trong nét lãng mạn và ngọt ngào của thời gian, PGS. PGS.TS Bùi Hoài Sơn – Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa – Giáo dục của Quốc hội đã dành cho phóng viên Báo Công Thương bài nói chuyện đầy xúc động về dòng chảy. nền văn hóa bản địa.
Mở đầu buổi trò chuyện, PGS.TS. PGS.TS Bùi Hoài Sơn khẳng định, chúng ta đều nhận thấy, yếu tố tạo nên sức mạnh của dân tộc đều xuất phát từ các giá trị của văn hóa. Điều này được thể hiện rất rõ vào năm 1954, không phải ngẫu nhiên mà trước khi về giải phóng Thủ đô, Bác đã dừng chân tại Đền Hùng và nói một câu nói truyền cảm hứng cho đến tận ngày nay, đó là: “Các Vua Hùng nếu có công dựng nước đất nước, chúng ta phải cùng nhau giữ lấy. ” Câu nói của Bác được hiểu rằng văn hóa có vai trò to lớn đối với sự nghiệp đấu tranh giành độc lập của dân tộc. Văn hóa giúp chúng ta ý thức về tổ tiên, ý thức cộng đồng và sức mạnh đoàn kết dân tộc.
Ngay trong công cuộc giải phóng đất nước, những câu chuyện về những người lính anh hùng xung phong ra tiền tuyến hầu hết đều được khơi dậy qua những câu thơ, bài hát.
“Thực tế đó đã chứng minh sức mạnh của văn hóa trong việc củng cố sức mạnh tinh thần, hun đúc và bồi đắp lòng yêu nước, tinh thần dân tộc của các thế hệ cha anh. Đối mặt với muôn vàn kẻ thù và thế lực ngoại xâm hùng mạnh, nhưng chính sức mạnh tinh thần được kết tinh từ những giá trị văn hóa đã giúp dân tộc ta vượt qua muôn vàn khó khăn, giành nhiều thắng lợi ”, PGS. PGS.TS Bùi Hoài Sơn.
Trong bối cảnh hiện nay, theo PGS.TS. PGS.TS Bùi Hoài Sơn, văn hóa tiếp tục được ví như ngọn đuốc soi đường, cổ vũ, động viên tinh thần, định hướng giá trị tạo nên bản lĩnh, định hướng đạo đức đúng đắn, tinh thần vượt qua khó khăn mới. Ngay trong thời kỳ đại dịch Covid-19, một lần nữa chứng tỏ sức ảnh hưởng của các giá trị văn hóa. Đó là, nhiều tấm gương người tốt, việc tốt đã xuất hiện giữa cơn bão Covid-19 hoành hành, trong sự khốc liệt của đại dịch, nhiều bài hát truyền cảm hứng, giúp vực dậy tinh thần đã được ra đời.
Hơn nữa, chúng ta đã được chứng kiến nhiều hình ảnh đẹp của các bác, các chiến sĩ, các lực lượng tiền tuyến đã anh dũng đối mặt với hiểm nguy, hy sinh vì cộng đồng. “Cho đến nay, nhìn lại cơn bão Covid-19 vừa qua cho thấy, nhờ sức mạnh của giá trị tinh thần, chúng ta đã vượt qua Covid-19 một cách bình tĩnh và nhẹ nhàng hơn” – PGS. PGS.TS Bùi Hoài Sơn từ tốn nói.
Văn hóa dẫn dắt sự phát triển
Bước vào giai đoạn kinh tế thị trường, văn hóa chắc chắn sẽ thay đổi vì văn hóa không phải là cái gì đó tĩnh tại, xuyên thời gian, không gian mà luôn phải điều chỉnh để thích ứng với bối cảnh xã hội. Vì vậy, đan xen trong cái tích cực lại có cái tiêu cực do tác động của giai đoạn phát triển mới. Nhiều giá trị bị mai một, nhiều lối sống bị thay đổi.
Nhưng chúng ta cũng nhận thấy nhiều giá trị tích cực được hình thành qua quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Các sản phẩm văn hóa hướng nhiều hơn đến nhu cầu cuộc sống; đa dạng hơn trước. Các chương trình nghệ thuật hoành tráng hơn, hướng tới hội nhập quốc tế; nhiều phim Việt đạt doanh thu lớn. Những điều này cho thấy văn hóa Việt Nam đang tạo dựng được điểm chung với thế giới và đang tạo dựng hình ảnh tốt đẹp về đất nước, con người Việt Nam.
Văn hóa đã có vị trí tích cực, thể hiện ở việc nhận thức ngày càng tốt hơn vị trí, vai trò của văn hóa. Năm 2021 là một mốc lớn của sự phát triển văn hóa, khi chúng ta tổ chức Hội diễn văn hóa toàn quốc, đánh dấu nhận thức sâu sắc về văn hóa, coi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu động lực, là hệ thống điều tiết để phát triển kinh tế – xã hội; đồng thời giúp lan tỏa những giá trị của Việt Nam ra thế giới, tạo nên những giá trị thế mạnh của Việt Nam.
Với định hướng phát triển văn hóa từ điện ảnh, thời trang, sân khấu…, chúng tôi đã cô đọng thành một chiến lược rõ ràng về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, tôn thêm các giá trị kinh tế, giá trị xã hội khác.
Vậy theo ông, trong dòng chảy hội nhập kinh tế quốc tế, nếu ngược chiều sẽ có những tác động tiêu cực nào đến văn hóa?
Rõ ràng, văn hóa phải thích ứng với bối cảnh, trong quá trình thích ứng có rất nhiều vấn đề nảy sinh. Bởi trong nền kinh tế thị trường, lợi ích, giá trị vật chất, tiền bạc luôn tác động và chi phối đến suy nghĩ và hành động của con người.
Khi coi trọng vật chất lên hàng đầu hoặc khi chú ý đến giá trị bản thân mà quên đi giá trị cộng đồng; và vì chỉ chú ý đến những giá trị vật chất chắc chắn sẽ quên đi những giá trị tinh thần, từ đó gây ra khủng hoảng. Hiện nay, nhiều giá trị của cuộc sống hội nhập hào nhoáng khiến cho một bộ phận xã hội có lối sống và suy nghĩ trở nên không phù hợp.
Cụ thể hơn, chúng ta đang thấy, đó là sự phát triển mạnh mẽ của các phương tiện truyền thông, mạng xã hội, bên cạnh những mặt tích cực, cũng đang gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực cho thực tế cuộc sống.
Từ thực tế đó, chúng ta kỳ vọng rằng những giá trị văn hóa còn nguyên vẹn như trước đây là điều không thể, mà phải là sự thích nghi để tận dụng thời cơ và những điều tốt đẹp. Đây là cách tốt nhất để chúng ta nâng tầm văn hóa và bước vào quá trình hội nhập quốc tế.
Mới đây, câu chuyện hai nghệ sĩ Việt Nam bị điều tra tại Tây Ban Nha cho thấy sự báo động về văn hóa ứng xử của mỗi người dân trong thời kỳ hội nhập hiện nay.
Theo thống kê, từ năm 2018 đến nay đã có 25.000 trường hợp công dân Việt Nam bị trục xuất về nước do có hành vi không đúng chuẩn mực ứng xử văn minh; không chuẩn bị đủ hành lý khi đi du lịch, công tác nước ngoài, tại các quốc gia khác.
Theo truyền thống, người Việt Nam thường giữ văn hóa ứng xử ở trong nước và hành nghề ở nước ngoài, trong khi mỗi quốc gia lại có văn hóa riêng. Chúng ta biết rằng pháp luật là đạo đức tối thiểu, đạo đức là pháp luật tối đa. Vì vậy, khi chúng ta không điều chỉnh đạo đức, chúng ta có vấn đề ngay lập tức.
Từ câu chuyện của hai nghệ sĩ đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về văn hóa ứng xử và sự cần thiết phải sửa đổi văn hóa ứng xử chung để nâng cao trình độ văn hóa của người Việt Nam, để chúng ta có một môi trường văn hóa tốt đẹp, tạo điều kiện thuận lợi cho người Việt Nam. sự phát triển về đạo đức và nhân cách.
Lấy một ví dụ rất đơn giản trong cuộc sống như những câu chào hỏi, những câu cảm ơn, xin lỗi là những nguyên tắc tối thiểu trong văn hóa ứng xử. Nhưng tôi thấy nó hầu như không có trong xã hội chúng ta ngày nay. Vì vậy, chúng ta cần ý thức ngay từ việc sửa hành vi dù rất nhỏ này để tránh xảy ra câu chuyện đáng buồn tương tự như vụ việc liên quan đến hai nghệ sĩ, bởi nó không chỉ làm xấu đi hình ảnh cụ thể của cá nhân. có thể làm xấu đi hình ảnh đất nước, con người Việt Nam trong thời kỳ hội nhập với thế giới.
Khẳng định sức mạnh mềm
Việt Nam đang đặt mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, vậy theo ông, văn hóa với tư cách là tài nguyên đang có vai trò quan trọng như thế nào?
Nước ta có một kho tàng văn hóa phong phú và đa dạng, với 54 dân tộc anh em với những nét văn hóa vùng và địa phương hấp dẫn. Đây là nguồn lực vô cùng quan trọng để phát triển kinh tế, điển hình là phát triển dịch vụ và du lịch.
Gần đây, nhiều du khách đến Việt Nam để trải nghiệm văn hóa; và Việt Nam liên tục được vinh danh là điểm đến du lịch văn hóa hàng đầu châu Á như điểm đến ẩm thực, di sản … Điều đó chứng tỏ văn hóa có thể là những sản phẩm độc đáo, hấp dẫn du khách, giúp chúng ta phát triển du lịch một cách mạnh mẽ và có sức cạnh tranh. Nhờ đó, ngành công nghiệp không khói đã góp phần quan trọng vào nền kinh tế nước nhà.
Tuy nhiên, hiện nay chúng ta vẫn chưa thực sự khai thác các giá trị văn hóa, di sản một cách hiệu quả và bền vững. Thực tế cho thấy, các điểm du lịch đã quá tải, dần trở nên kém hấp dẫn trong mắt nhiều du khách. Và dù chúng ta có đủ nguồn lực, vật lực để phát triển du lịch văn hóa nhưng để tạo ra những sản phẩm hấp dẫn, có sức cạnh tranh thì đang có dấu hiệu đơn điệu, chạm ngưỡng, đụng trần để phát triển du lịch. Thậm chí, trong một thời kỳ chúng ta khai thác các giá trị văn hóa không phù hợp, làm cho các giá trị văn hóa bị bóp méo, mất đi hoặc hiểu theo những nghĩa khác nhau, không giúp ích gì cho việc bảo tồn và phát triển. giá trị văn hóa.
Sau khi dịch Covid-19 được kiểm soát, cho đến nay chúng ta mới chỉ thu hút được một lượng khách quốc tế đến Việt Nam rất khiêm tốn. Tất nhiên, có nhiều nguyên nhân khách quan từ dịch bệnh, một số thị trường chính vẫn chưa được khai thác như Trung Quốc. Nhưng cũng giống như Thái Lan, Indonesia, Malaysia, họ thu hút nhiều khách du lịch hơn chúng tôi.
Cần sớm nhận diện những bất cập, yếu kém trong thu hút du khách, bởi nếu không biết khai thác đúng mức, hấp dẫn các giá trị văn hóa sẽ có nguy cơ mất các thị trường du lịch khác. du lịch tiềm năng.
Từ thực trạng khai thác các giá trị văn hóa trong phát triển kinh tế du lịch, theo ông đâu là nguyên nhân?
Có nhiều nguyên nhân khác nhau. Đó là do chúng ta chưa có nhận thức đầy đủ về vị trí, vai trò, ý nghĩa của văn hóa trong phát triển du lịch. Trong thời gian qua, chúng ta mới chỉ tập trung khai thác văn hóa ở bề nổi; Chưa có sự kết nối du lịch giữa các vùng, miền với nhau …
Yếu tố phụ là sự bất cập về cơ chế, chính sách đã kìm hãm sự phát triển của du lịch dù chúng ta đặt mục tiêu đưa ngành này trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Chẳng hạn, chúng ta đang “khát” du khách quốc tế nhưng đến nay chính sách thị thực chỉ giới hạn trong 15 ngày trong khi nhiều nước trong khu vực đã rộng rãi hơn; việc miễn thị thực cũng rất khiêm tốn…
Những hạn chế, bất cập của chính sách do đó cần được tháo gỡ kịp thời. Mặt khác, chúng ta cần có những cơ chế thông thoáng hơn để tạo điều kiện cho du lịch phát triển, từ đó lan tỏa các giá trị văn hóa. Bởi vì, du lịch phát triển đồng nghĩa với việc sẽ tác động mạnh mẽ đến các lĩnh vực khác, từ đó các giá trị văn hóa sẽ được phát huy đúng mức trong hội nhập kinh tế quốc tế.
Cùng với du lịch, hiện nay các hoạt động xúc tiến kinh tế, thương mại không chỉ tạo cầu nối thị trường cho hàng hóa, mà còn lan tỏa sức mạnh mềm của Việt Nam ra thế giới. Ý kiến của bạn về câu nói này là gì?
Vốn dĩ, hoạt động xúc tiến thương mại không chỉ là câu chuyện kinh tế đơn thuần trong bối cảnh hiện nay, mà nó còn là câu chuyện lan tỏa các giá trị văn hóa dân tộc ra thế giới, tạo ra những giá trị mới. tăng cho sản phẩm.
Vừa qua, không gian triển lãm văn hóa của Việt Nam đã để lại ấn tượng đậm nét tại sự kiện văn hóa thế giới ở Dubai. Từ sự kiện văn hóa đó, nhiều vị khách nước ngoài quan tâm đến nón lá, cồng chiêng, cà phê Việt… Đây có thể nói là một quá trình nhận thức tất yếu, từ tinh thần đến vật chất, từ tinh thần đến vật chất. giá trị văn hóa đến giá trị kinh tế, giá trị hàng hóa. Điều này thể hiện rõ vai trò và sức mạnh mềm của văn hóa trong các hoạt động kinh tế.
Vì vậy, theo tôi, trong bối cảnh hội nhập, ngoài chất lượng, hàng hóa phải chứa đựng giá trị văn hóa dân tộc để chinh phục người dùng và chinh phục thị trường quốc tế. Bởi vì, nếu một sản phẩm hàng hóa không có nguồn gốc xuất xứ, không có đặc điểm văn hóa thì không thể tạo ra giá trị thặng dư có ý nghĩa.
Cảm ơn bạn rất nhiều vì đã chia sẻ!
Theo Báo Công Thương
