Cơ quan chức năng tỉnh Hà Tĩnh xác định nguyên nhân ngao chết là do các hộ dân thả ngao với mật độ quá dày, lên đến 2.000 con / m2 (theo các chuyên gia, mật độ thả thích hợp là 150 – 350 con / m2. ), làm cho hàm lượng oxy không đủ đáp ứng nhu cầu sinh trưởng của nghêu; Nguồn ngao giống không có hồ sơ kiểm dịch, chủ yếu người dân mua trôi nổi… Bên cạnh đó, do không nắm vững kỹ thuật, người dân thả nuôi ngao thương phẩm cũng là nguyên nhân khiến ngao chết hàng loạt.
Theo UBND xã Mai Phụ (huyện Lộc Hà), xã có 80 ha nuôi ngao vùng bãi, bình quân mỗi ha cho thu hoạch 30 tấn ngao thương phẩm. Ngao thương phẩm được bán với giá khoảng 13 triệu đồng / tấn, doanh thu từ nghề nuôi ngao toàn xã trên dưới 30 tỷ đồng / năm. Nhưng năm nay các hộ nuôi ngao đều bị thiệt hại, bước đầu xác định khoảng 70% số ngao bị chết.
Nghêu chết hàng loạt không chỉ gây thiệt hại về kinh tế cho người nuôi mà còn tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường nếu không thu gom kịp thời số nghêu chết, ảnh hưởng đến diện tích nghêu còn lại. “Thảm họa môi trường” có thể lặp lại nếu người nuôi chủ quan trong quá trình xử lý ngao chết. Theo các chuyên gia, nếu chỉ vớt xác ngao lên bề mặt mà không cày xới, phơi ải và cách ly đủ thời gian thì mức độ ô nhiễm sẽ đe dọa đến vụ nuôi sau. Chưa kể số lượng nghêu chết nằm lăn lóc, dẫn đến nguy cơ gây ô nhiễm môi trường nước và đe dọa nguồn lợi của nhiều loại thủy sản khác.
Cách đây khoảng 10 năm, nghề nuôi ngao ở huyện Lộc Hà cũng như một số huyện ven biển của tỉnh Hà Tĩnh được coi là nghề “siêu lợi nhuận”. Ngao được coi là nguồn “vàng trắng” của địa phương. Nuôi ngao được địa phương xác định là hướng phát triển kinh tế quan trọng, mở ra hướng đi mới cho nghề nuôi trồng thủy sản của các huyện ven biển tỉnh Hà Tĩnh. Tuy nhiên, do nghề nuôi ngao chủ yếu là tự phát, thiếu quy hoạch, công tác quản lý còn nhiều bất cập, nguồn giống đạt tiêu chuẩn chưa đáp ứng đủ nhu cầu của các hộ nuôi, thị trường tiêu thụ bấp bênh dẫn đến rủi ro khi điều kiện tự nhiên thay đổi bất thường.
Vài năm trở lại đây, nghề nuôi ngao ở Hà Tĩnh không được “khả quan”, nhất là thị trường ngao thương phẩm. Biết nông dân khó tiêu thụ sản phẩm, các thương lái đã tìm mọi cách để ép giá. Nhiều hộ nuôi ngao lâm vào cảnh bế tắc, sản phẩm làm ra không biết bán cho ai. “Bỏ thì thương, bỏ thì tội”, nhiều chủ đầm ngao đã phải bán đi, bán lại, với suy nghĩ “được tiền nào của đó”. Không chỉ ở huyện Lộc Hà, một số chủ đầm nuôi ngao ở các địa phương khác trong tỉnh như Thạch Hà, Cẩm Xuyên, Kỳ Anh … đã phải thuê xe chở ngao đi tiêu thụ tại các siêu thị, trung tâm thương mại trên địa bàn Hà Nội. và một số địa phương lân cận… Không chỉ vậy, khi gặp khó khăn về đầu ra, các chủ đầm không thiết tha thu hoạch khiến hàng nghìn lao động vốn sống bằng nghề này bỗng chốc thất nghiệp…
Không thể phủ nhận những lợi ích mà nghề nuôi ngao mang lại. Tuy nhiên, những thiệt hại mà người nuôi ngao ở Hà Tĩnh phải gánh chịu là hồi chuông cảnh báo về sự phụ thuộc vào thị trường tiêu thụ nhỏ lẻ, một thị trường tiềm ẩn nhiều rủi ro. Bài học kinh nghiệm từ những loại cây, con phát triển ồ ạt, không quy hoạch, không định hướng hiện rõ trước mắt người nuôi ngao ở Lộc Hà và các vùng ngao khác của tỉnh Hà Tĩnh. Không bài nào giống bài nào, nhận ra rằng quá khứ đã qua và muốn dứt bỏ không phải là điều dễ dàng. Hệ quả là nhiều hộ nuôi ngao lâm vào cảnh trắng tay, nợ nần chồng chất do vay ngân hàng.
Đã có nhiều bài học đau xót khi các hộ sản xuất, doanh nghiệp làm ăn với đối tác nước ngoài qua đường tiểu ngạch rơi vào cảnh hỗn loạn vì giá cả thất thường, có lúc thu với số lượng lớn, có lúc đột biến. đột ngột ngừng mua…, với kịch bản chung là thao túng – mua một phần – ngừng mua – mua lại và ép giá.
Còn nhớ cách đây vài năm, nông dân một số tỉnh miền Tây Nam bộ chứng kiến thương lái nước ngoài ồ ạt đặt hàng thu mua tôm nguyên liệu. Do lòng tham, nhiều hộ dân đã đơn phương chấm dứt hợp đồng bán tôm nguyên liệu cho các nhà máy chế biến trong nước, khiến nhiều cơ sở chế biến trong nước lâm vào cảnh khủng hoảng vì thiếu nguyên liệu. Không chỉ vậy, nhiều hộ nuôi tôm từ khá giả bỗng phá sản, nợ nần chồng chất khi thương lái nước ngoài bất ngờ ngừng thu mua. Vì vậy, các doanh nghiệp và người nuôi ngao cần đề cao cảnh giác, tránh ham lợi nhuận trước mắt, chạy theo nhu cầu ảo dẫn đến thiệt hại khó lường.
Phải chăng, sau thảm họa nuôi ngao tự phát, các ngành chức năng tỉnh Hà Tĩnh rút ra được bài học kinh nghiệm nào trong việc định hướng phát triển cây trồng, vật nuôi vừa mang lại hiệu quả kinh tế cao vừa có giá trị tốt? bền vững. Có lẽ, thị trường tiêu thụ, chiến lược đầu tư gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ, kết nối doanh nghiệp với người dân trong tiêu thụ sản phẩm … sẽ là bài học kinh nghiệm không chỉ cho các cấp các ngành. lãnh đạo, các ngành chức năng tỉnh Hà Tĩnh.
