Làng Phạm Pháo (xã Hải Minh, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định) là nơi sản xuất, sửa chữa kèn đồng duy nhất của cả nước. Không chỉ biết sửa kèn đồng, người làng Phạm Pháo còn biết làm thành thạo tất cả các loại kèn. Kèn đồng thường được sử dụng trong các lễ hội lớn như tết trung thu, lễ giáng sinh, các hoạt động tín ngưỡng hay trong các lễ tang long trọng.
Ở làng Phạm Pháo, gia đình ông Nguyễn Văn Cường (65 tuổi) là thế hệ thứ hai phát triển nghề làm nhạc cụ bằng đồng được hầu như ai cũng biết.
Theo lời kể của anh Cường, năm 1945, ông Nguyễn Văn Biên (bố anh Cường) mang kèn đồng vào Nam Định, lúc đó người dân nơi đây vẫn chỉ biết làm ruộng là chính. Sau khi ông Biên mất, cả 3 người con của ông là ông Nguyễn Văn Đông, Nguyễn Văn Cường và Nguyễn Văn Phương đều nối gót cha làm nghề thổi kèn.
“Đã lâu lắm rồi kể từ năm 1945, khi người Pháp đến nước ta với đủ loại nhạc cụ, trong đó có kèn Tây. Rất lạ, rất độc đáo nhưng sau một thời gian sử dụng, những chiếc kèn “ốm” không ai sửa được, dù có tiền cũng không mua được cái mới, bố tôi mày mò sửa chữa rồi bắt tay vào sản xuất. xuất khẩu. Vậy là từ năm 1970 đến nay, tôi theo nghề của cha từ năm 1970 ”, ông Cường nhớ lại.
Theo anh Cường, hầu hết kèn đồng của Phạm Pháo đều được làm thủ công, chỉ có những chiếc kèn lớn mới sử dụng máy. Làm kèn đòi hỏi người thợ phải cẩn thận, tỉ mỉ trong từng công đoạn.
Các ống đồng được cán phẳng, thành kèn bằng tay và chỉ sử dụng máy uốn, máy tiện tự chế đối với những chi tiết, công đoạn khó ”, anh Cường cho biết.
Chia sẻ với PV, anh Cường cho biết, khâu phức tạp nhất là khâu niêm phong để chiếc kèn đạt độ chính xác về âm thanh cao, chất liệu làm kèn chủ yếu là đồng, mạ crom, vàng, bạc… tùy theo đơn đặt hàng.
Người gò kèn phải dùng búa nhỏ (thường gọi là búa cuốc) đập ra từng chiếc. Khó nhất là làm bộ pháo – trái tim của kèn. Khi chế tác đại bác, cần phải có những mũi khoan nhỏ rất tinh vi, đòi hỏi kỹ thuật “siêu phàm” và một đôi tai nghe chuẩn.
Cùng làm nghề nối nghiệp của gia đình, anh Nguyễn Văn Phương (em trai anh Cường) cho biết, anh theo nghề từ năm lớp 7, sau đó được vào Sài Gòn (TP.HCM) học để nâng cao tay nghề. . việc, học xong về quê làm việc. Hiện ông dạy thêm cho 8 người trong làng và con cháu chế tác, sửa chữa các loại nhạc cụ bằng đồng.
“Làm nghề này phải rất khéo léo, tỉ mỉ, chú ý đến từng chi tiết nhỏ của chiếc kèn mới làm được. Ngoài ra, tôi còn có thể sửa chữa các loại kèn, kèn saxophone, kèn trầm, kèn trom, baritong … ”, anh Phương cho biết.
“Con trai tôi từng học Đại học Kiến trúc Hà Nội. Sau khi tốt nghiệp, anh ấy đi làm công việc khác, nhưng do nhiều việc gia đình, tôi không thể tự làm được nên tôi đã gọi con về làm cùng ”, anh Phương chia sẻ.
Theo ông Phương, nét độc đáo của đội kèn đồng của Phạm Pháo là hầu hết các công đoạn đều được thực hiện thủ công, không cần đến máy móc hiện đại. Trong hầu hết các loại kèn, người làng Phạm Pháo chỉ cần máy cán đồng và máy hàn là có thể làm ra những chiếc kèn phải nhập hoàn toàn từ phương Tây.
Thông thường, mỗi cây kèn Tây có từ 180 đến 250 chi tiết, trong đó, bộ phím cần khít như hình trụ nhưng cũng phải nhẹ và êm để dễ bấm. Các loại kèn đồng giống nhau ở chỗ đều có bộ gió gồm 3 khẩu, mỗi khẩu có 6 lỗ tạo ra các nốt nhạc.
Anh Phương thử kèn trong kho nhỏ sau nhà. Đây cũng là nơi anh sửa thau cho khách. “Dù góc làm việc nhỏ nhưng số lượng kèn các loại lên đến hàng trăm chiếc. Tôi chỉ mong sao mình còn sức khỏe để theo nghề, truyền nghề cho con cháu mai sau”, ông Đ. Phương chia sẻ và tâm sự.
Bảo Khánh
