Sau hơn 13 năm được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, dân ca Quan họ đã phát triển mạnh mẽ ở khắp các làng quê, vùng quê, tổ dân phố … Từ 44 làng Quan họ ban đầu, phát triển thêm 150 làng thực hành Quan họ, gần 400 câu lạc bộ dân ca Quan họ với hàng nghìn người ở mọi lứa tuổi tham gia, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị Dân ca Quan họ Bắc Ninh.
Thành lập năm 2006, Câu lạc bộ Quan họ thực hành khu phố Nguyễn Trãi, phường Ninh Xá (TP Bắc Ninh) chỉ có gần 10 thành viên, đến nay đã có gần 30 người từ 40 đến 73 tuổi. 16 năm thành lập, CLB luôn duy trì sinh hoạt đều đặn vào tối thứ 5 và thứ 7 hàng tuần. Tại đây, các thành viên có thể gặp gỡ, giao lưu và hát những làn điệu Quan họ từ dễ đến khó. Người biết nhiều dạy người biết ít, người biết ít dạy người chưa biết, các thành viên chăm chỉ, thi đua nhau luyện câu. Khác với các câu lạc bộ Quan họ khác thường tập hát Quan họ có đệm nhạc để biểu diễn trên sân khấu, câu lạc bộ Quan họ khu phố Nguyễn Trãi ngay từ khi mới thành lập đã hướng đến việc học hát đối đáp Quan họ cổ. Vì vậy, CLB cũng có nhiều cặp thi hát Quan họ đầu xuân đạt giải như các cặp chị: Nguyễn Thị Luyến, Nguyễn Thị Mai; Nguyễn Thị Lài, Nguyễn Thị Ngọ… Đa số thành viên thuộc ít nhất 50 bài Quan họ cổ, 10% thành viên thuộc 150 bài Quan họ cổ. Để thuận tiện cho việc luyện tập, CLB đã soạn giáo án 150 bài Quan họ cổ để các thành viên làm tài liệu học tập. Ngoài ra, CLB còn mở dịch vụ hát đối đáp mời các bản Quan họ chính gốc đến giao lưu học hỏi và tham dự các hoạt động của CLB khác.
Tiết mục sinh hoạt của CLB Quan họ thôn Tam Á, xã Gia Đông (Thuận Thành).
Người dẫn dắt để câu lạc bộ hoạt động bài bản, chất lượng phải kể đến chị Phạm Thị Quế, chủ nhiệm câu lạc bộ. Sinh ra và lớn lên ở tỉnh Nam Định nhưng về làm dâu đất Bắc Ninh, chị Quế sớm bén duyên với các làn điệu Quan họ. Cô cho biết: Ban đầu, tôi tự học trên mạng, sau đó làm quen với các nghệ sĩ Thúy Hương, Thúy Cải và được hai nghệ sĩ trực tiếp chỉ dạy. Từ vốn liếng và kỹ thuật ca hát học được, tôi đã truyền lại cho các thành viên trong CLB. Tham gia sinh hoạt CLB, các thành viên không chỉ được thỏa mãn niềm đam mê, nâng cao đời sống tinh thần mà còn góp phần gìn giữ vốn Quan họ cổ quý giá của ông bà, cha ông để lại.
Câu lạc bộ Quan họ khu phố Nguyễn Trãi chỉ là một trong hàng trăm câu lạc bộ Quan họ đang hoạt động ở các địa phương. Để Quan họ ngày càng lan tỏa và phát huy giá trị, ngay từ những ngày đầu tái lập tỉnh, Bắc Ninh đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm bảo tồn và phát huy giá trị dân ca Quan họ như: của Nghệ nhân trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể; hỗ trợ kinh phí cho các làng Quan họ gốc, các làng thực hành Quan họ trên địa bàn và Câu lạc bộ Dân ca Quan họ Bắc Ninh trong và ngoài tỉnh; đầu tư hỗ trợ xây dựng các thiết chế văn hóa, trang thiết bị liên quan trực tiếp đến bảo tồn và phát huy giá trị di sản, phục dựng nhà chứa Quan họ tại các làng Quan họ nguyên bản tiêu biểu … Đặc biệt, công tác tuyên truyền, quảng bá được chú trọng với nhiều hình thức như tổ chức lễ hội, chương trình nghệ thuật “Về miền Quan họ”, hát Quan họ trên thuyền, hội thi hát Quan họ đầu xuân; biểu diễn, quảng bá, giới thiệu Dân ca Quan họ tại các tỉnh, thành phố và một số nước trên thế giới …
Buổi sinh hoạt của Câu lạc bộ Quan họ tập luyện tại khu phố Nguyễn Trãi, phường Ninh Xá (TP Bắc Ninh).
Ở địa phương, các CLB Quan họ được cấp ủy Đảng, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể quan tâm, cổ vũ, động viên, tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất tập luyện, tạo địa điểm biểu diễn. Vào các dịp lễ, tết, hội làng, hội diễn Quan họ hàng năm được tổ chức, tạo sân chơi bổ ích cho các câu lạc bộ. Đến nay, hầu hết các câu lạc bộ Quan họ thực hành trên địa bàn tỉnh đã đi vào hoạt động nền nếp, quy chế, thành lập Ban chủ nhiệm và thu hút đông đảo anh chị em trong các lứa tuổi tham gia sinh hoạt. Ngoài thực hành hát Quan họ, các câu lạc bộ thực hành Quan họ còn tổ chức các lớp truyền dạy thế hệ măng non tại gia đình; cử thành viên tham gia Hội thi hát Quan họ đầu xuân và Hội thi sân khấu hóa Quan họ do tỉnh tổ chức…
Có thể thấy, các câu lạc bộ Quan họ thực hành ngày càng tích cực phát huy vai trò của mình trong các hoạt động giao lưu văn hóa, văn nghệ, nhất là tham gia các liên hoan, hội thi, hội diễn. Việc đẩy mạnh phát triển các CLB Quan họ không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản Dân ca Quan họ Bắc Ninh, mà còn là động lực thúc đẩy phong trào xây dựng đời sống văn hóa ở các địa phương.
