Tin nhanh

Nằm bên hữu ngạn sông Nhuệ, làng Đông Cửu vẫn mang vẻ êm đềm, thanh bình như bao làng quê khác. Xưa, Đông Cửu thuộc Ngũ Xã cùng với các làng Đông Gia, Bình Lãng, Quất Động đều có tổ nghề thêu là Tiến sĩ Lê Công Hành. Sau khi học được kỹ thuật thêu ở phương Bắc, ông tổ nghề thêu đã truyền dạy cho mỗi làng một kỹ thuật riêng, trong đó có nghề thêu “áo bà ba” của làng Đông Cửu.

Thợ thêu cũng là họa sĩ

Ông Nguyễn Thế Du (Chủ tịch Hội thêu truyền thống Đông Cửu) sinh ra trong một gia đình có nhiều đời làm nghề thêu thùa, thêu thùa áo dài và cũng là một trong số ít người của làng có khả năng vẽ và thiết kế trang phục. cho các sản phẩm thêu truyền thống.

Thiết kế mẫu trang phục thánh nhân hay thánh mẫu là bước đầu tiên trước khi bước vào các công đoạn phức tạp sau này. Người thợ cũng như người thợ sơn, để sản xuất ra những bộ trang phục phù hợp với tín ngưỡng và tiêu chuẩn dân gian, họ cũng phải hiểu về lịch sử và tín ngưỡng của các vị thánh đã có từ hàng nghìn năm nay.

Anh chia sẻ: “Đối với các Hoàng đế thì sử dụng biểu tượng rồng, trang phục của thánh nhân có biểu tượng phượng hoàng. Các vị Thánh trong tín ngưỡng thờ Mẫu ngự trị và cai trị xuyên suốt được chia thành Tứ phủ (bốn vùng) tương ứng với bốn màu tượng trưng: Thiên phủ (trời) – đỏ; Nhạc phủ (thượng ngàn – miền núi) – lam; Lớp phủ thoải mái (vùng đất ven sông) – màu trắng và Địa ngục (vùng đất, đồng bằng) – màu vàng. Theo thứ tự trong đền, không kể hàng Thánh Mẫu (không được mở khăn khi hầu), các vị Thánh Mẫu chia các hàng cơ bản: Đại Quan, Chầu, Ông Hoàng, Thành Cô, Thành Bác.

Sau khi vẽ xong hoa văn, người thợ thêu tiến hành in chi tiết hoa văn lên vải theo quy luật ngàn đời của ông cha để lại. Trong quá trình in các họa tiết dù được in theo tiêu chuẩn có sẵn nhưng người thợ vẫn phải vận dụng sự sáng tạo để các hình khối được phối hợp với nhau một cách hài hòa. Vải sau khi in mẫu sẽ được chuyển đến tay người thợ thêu, tạo nên hình dáng và thần thái của linh vật.

Rồng và phượng uyển chuyển trên nền gấm

Trên trục đường chính dẫn vào làng Đông Cửu, có rất nhiều bảng hiệu xưởng may thêu và bán khăn quàng cổ, nhưng đông nhất vẫn là xưởng của chị Phạm Thanh Loan.

Bà Loan cho biết: “Nghề thêu thì nhiều nơi có nhưng đạt đến độ tinh xảo, điêu luyện trong từng chiếc khăn đóng, áo dài thì chỉ có ở làng thêu Đông Cửu. Kỹ thuật thêu khăn rằn và áo dài ở Đồng Cửu xưa cũng khá đơn giản, chỉ dùng chỉ 5 màu (vàng, đỏ, tím, lam, lục). Khi nghề thêu phát triển và kỹ thuật thêu ngày càng tinh xảo và điêu luyện, có thêu trắng, thêu nổi màu, thêu lăn và thêm kim tuyến.

Các sản phẩm tu bep, áo choàng cũng được thay đổi theo năm tháng để phù hợp với nhu cầu và sự phát triển của xã hội. Trước đây chỉ là những loại vải thô mộc, thêm những màu cơ bản nhưng ngày nay chất liệu vải đã được thay đổi thành gấm, vải.

Người thêu khăn xếp không khác mấy so với tác phẩm của một nghệ nhân dân gian. Chỉ với những dụng cụ đơn giản như cây kim, sợi chỉ màu… những tác phẩm mang biểu tượng nghi lễ truyền thống thời mẫu hệ hiện lên sinh động, rồng phượng như uyển chuyển trên nền gấm.

Theo quan niệm của người xưa, có 36 giá đồng, tương ứng với 36 vị thánh che chở cho nhân dân, 36 bộ trang phục khác nhau được quy định cho mỗi giá đồng. Mỗi bộ trang phục rất phong phú nhưng đều phải tuân theo quy luật về màu sắc và trang phục đi kèm.

“Trang phục của các bà thường rất đẹp vì là hóa thân của các người mẫu. Lễ phục của các quan đại thần, hoàng đế vô cùng hoành tráng không khác gì trang phục của các quan lại trong triều đại phong kiến. Ngoài trang phục, các đồ trang sức đi kèm như quạt, khăn đội đầu, mũ, hài cũng được gia công rất tinh xảo, có thể kể đến như thẻ dùng trong quan tài, hoàng giá; Các loại khăn quàng cổ được bày biện trên kệ, trang sức làm từ bạc hay đá màu đều rất tinh xảo ”, chị Loan cho biết.

Có thể thấy, yếu tố tạo nên một buổi lễ thành công không thể thiếu trang phục của người hầu. Những bộ trang phục không chỉ giới thiệu đến người xem hình ảnh chiếc giá đồng mà còn là nét văn hóa thêu thùa truyền thống từ bao đời nay của người Việt.

Bài và ảnh: HỒNG PHÚC